Αλέξανδρος-Νεκτάριος Ιω.Βασιλείου-Δαμβέργης
6 Μαΐου 2018συμβ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Η πολιτική φιλοσοφία του Δημοκρίτου & η ελληνική πόλις-κράτος: συγκριτική θεώρηση & επίκαιρες προεκτάσεις για την Ελλάδα & την Ευρώπη του 21ου αιώνα
Θεματική περιοχή: Πολιτική θεωρία και πολιτικός βίος στους φιλοσόφους.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η πολιτική σκέψη του Δημοκρίτου, αναπόσπαστο τμήμα της ηθική του φιλοσοφίας είναι πνευματικό δημιούργημα ενός στοχαστή της εποχής, γέννημα της πολιτικής κοινωνίας της ελληνικής πόλεως κράτους, επάνω στην οποία και στα ζητήματα που την αφορούν συγκέντρωσε ο ηθικός φιλόσοφος την οξυδερκή ματιά του, θίγοντας, αναδεικνύοντας και προτείνοντας λύσεις σε όλα τα μείζονα προβλήματα που παρουσίασε η κοινωνία αυτή κατά την κλασική εποχή. Η ηθική του Δημοκρίτου έρχεται ως οδηγός να προσδιορίσει και να καθορίσει σε σχέση με τον κάθε άνθρωπο το δέον γενέσθαι απέναντι στον εαυτό του και απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Κύριος μοχλός της ηθικής συμπεριφοράς του ανθρώπου είναι η ηθική του συνείδηση, που θα τον προστατεύσει από άσκοπες ή λανθασμένες στάσεις και ενέργειες. Κατά τον Δημόκριτο τελικός σκοπός της ζωής του ανθρώπου είναι η επίτευξη της εὐθυμίης, την οποία ονομάζει και εὐεστώ.
Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να εντοπίσει και να αναδείξει τα κύρια θέματα της δημοκρίτειας πολιτικής φιλοσοφίας που συνδέονται ιστορικά με την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα του 4ου αιώνα π.Χ. και να τα εξετάσει συγκριτικά. Η προέκταση αυτών θα στοχεύει στην ανάδειξη της επικαιρότητας της σκέψης του Δημοκρίτου σχετικά με την Ελλάδα και την Ευρώπη του 21ου αιώνα.
Πίνακας συντομογραφιών
DK: Diels, Hermann, Kranz, Walter, Die Fragmente der Vorsokratiker, Olms Verlag, 2005.
TLG: Τhesaurus linguae graecae.
Γενική βιβλιογραφία
Α. Εκδόσεις αρχαίων κειμένων
Diels, Hermann, Kranz, Walter, Die Fragmente der Vorsokratiker, Olms Verlag, 2005.
Oxford Classical texts.
Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana.
Τhesaurus linguae graecae.
Β. Δευτερεύουσα βιβλιογραφία
Αndrews, Antony, Αρχαία ελληνική κοινωνία, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2008.
Βαμβακάς, Κ. Ι., Οι θεμελιωτές της δυτικής σκέψης, ΠΕΚ, Ηράκλειο 2001.
Βασιλείου-Δαμβέργης, Αλέξανδρος-Νεκτάριος Ιω., Η ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της αρχαίας πόλεως των Αθηνών μέχρι την κλασσική εποχή, συμβολή στην ιστορία των πολιτειακών θεσμών και της μνημειακής τοπογραφίας των πόλεων της αρχαίας Ελλάδας,
https://www.academia.edu/10102234/_The_historical_development_of_the_constitution_of_the_ancient_city_of_Athens_from_its_beginnings_to_the_classical_era._Contribution_to_the_history_of_the_state_institutions_and_the_monumental_topography_of_the_ancient_Greek_city-states._
Βέικος, Θεόφιλος, Οι Προσωκρατικοί, εκδ. Ζαχαρόπουλος, Αθήνα 1988.
Βέικος, Θεόφιλος, Φύση και κοινωνία από Θαλή ως το Σωκράτη, εκδ. Σμίλη, Αθήνα 1991.
Βοrmann, Karl, Πλάτων, μετάφρ. Ι. Γ. Καλογεράκος, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2006.
Βουδούρης, Κωνσταντίνος, «Ο Ηράκλειτος και η διαλεκτική αντίληψη για την πολιτική», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, 4, 1987, 255-275. Βλ. file:///C:/Users/User/Downloads/1630-2400-1-SM.pdf
Brehier, Emil, Παγκόσμιος ιστορία της φιλοσοφίας, εκδ. Αδελφών Συριόπουλου, Αθήναι 1970.
Βώρος, Φ. Κ., Η φιλοσοφία της Ζωής, όπως εκφράστηκε από τον Αβδηρίτη στοχαστή Δημόκριτο (c. 460-370 π.Χ.), 2002, url: www.voros.gr e-mail: info@voros.gr ημ. Προσπ. 19/7/2015
Βώρος, Φ. Κ., Τι μπορεί να σημαίνει Παιδαγωγική Φρόνηση, Σύνεση, http://www.voros.gr/did/ar0827.html
Γεωργούλης, Κ. Δ., Ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας, εκδ. Παπαδήμα 2007.
Γκίκας, Σωκράτης-Ευαγγέλου, Ιάσων, Προσωκρατικοί φιλόσοφοι, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1995.
Γκίκας, Σωκράτης, «Η ηθική του Δημόκριτου», στο: Αρχαίοι Έλληνες Στοχαστές, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 1996. Βλ. επίσης: http://thesecretrealtruth.blogspot.com/2015/06/blog-post_324.html#ixzz3gKVxFJT3
Δανέζης, Μάνος, Δημόκριτος- Επιστήμη και Δημοκρατία,
Δεσποτόπουλος, Κωνσταντίνος, «Ολυμπιακοί Αγώνες και Ιδεολογία του Αθλητισμού στην Αρχαία Ελλάδα», Ετήσια έκδοση του ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού για τον πολιτισμό και την τεχνολογία, ΙΜΕ 2005. Βλ. http://www.ime.gr/publications/print/imeros/gr/05_1/article01.html ημ. προσ. 28/7/2015
Δημοπούλου, Αθηνά, Iδιωτικό δίκαιο, κλασικοί χρόνοι, ημ. προσ. 27/7/2015 users.uoa.gr/~adimopoul/Idiotiko_Dikaio_Athina.pptx
Δρακάκη, Αναστασία, «Η έννοια του θείου στον Θρασύμαχο», Ελληνική Φιλοσοφική Επιθεώρηση, 9, 1992, σ. 13-20.
Enriques, Frederigo, Mazziotti, Manlio, Οι θεωρίες του Δημόκριτου του Αβδηρίτη, εκδ.
Διεθνούς Δημοκριτείου Ιδρύμτος, Ξάνθη 1982.
Φαρμάκης, Δημήτριος, Αρχαία ελληνική σοφιστική: ο τόπος του κοινωνικοπολιτικού, διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 2009.
Click to access GRI-2009-2398.pdf
Ιωακειμίδου, Γιώτα, Ο θεσμός της υιοθεσίας στην αρχαία Αθήνα http://www.schooltime.gr/2015/02/06/thesmos-yiothesias-stin-arxaia-athina/ ημ. Προσ. 27/7/2015.
Κenny, Antony (επιμ.), Ιστορία της Δυτικής Φιλοσοφίας, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2005.
Gerson, L. P., God and Greek philosophy: studies in the early history of natural theology, Routledge, London 1990.
Κόντος, Π., Η Αριστοτελική ηθική ως οντολογία, Κριτική, Αθήνα 2000.
Lebedev, A.V., The Logos of Heraclitus: a Reconstruction of his Thought and Word (with a New Critical Edition of the Fragments), “Nauka” Publishers, St. Petersburg 2014.
Long, A.A., Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2005.
Μακρής, Νίκος, Οι Έλληνες φιλόσοφοι της αρχαιότητας και η φιλοσοφία, τ. Α΄, εκδ. Σμπίλιας, Αθήνα 1995.
Μακρυγιάννης, Δημήτριος, Ηλ., Κοσμολογία και ηθική του Δημοκρίτου, εκδ. Γεωργιάδης, Αθήνα 1999.
Μαραγγιανού-Δερμούση, Ευαγγελία, Οι προσωκρατικοί, Αθήνα 2011.
Μιχαηλίδης, Κ.Π, Οι Προσωκρατικοί, εκδ. Χριστάκη, Αθήνα.
Μουσόπουλος Θανάσης, «Κοινωνικές απόψεις του Δημόκριτου». Στο: Θρακική Επετηρίδα 4 (Κομοτηνή 1983), 57-63.
Μουσόπουλος Θανάσης, Άβδηρα: γη του κάλλους και του στοχασμού, http://www.avdera.gr/index.php/parousiash-dimou/avdirites-filosofoi/dimokritos
Μουτσόπουλος, Ευάγγελος, «Είναι η ηθική του Δημοκρίτου μία ηθική του καιρού;», Πρακτικά Α΄ Διεθνούς συνεδρίου για τον Δημόκριτο, Ξάνθη 1984.
Μυλωνά, Λίνα, Δίκαια της ελληνικής αρχαιότητας 1600 π.Χ. – 212 μ.Χ. http://mylinablog.blogspot.gr/2011/12/blog-post_3580.html, ημ. προσ. 27/7/2015.
Nesselrath, Heinz-Günther, Εισαγωγή στην αρχαιογνωσία, τόμ, Α΄, Αρχαία Ελλάδα,Επιμ. Ιακώβ-Ρεγκάκος, Εκδ. Παπαδήμα (Αθήνα 2008 δ΄), ISBN 978-960-206-468-9
Παπαδόπουλος, Θανάσης, Δημόκριτος: ο φιλόσοφος και ο φυσιοδίφης, ο θεωρητικός της δημοκρατίας, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 1974.
Πελεγρίνης, Θ., Οι πέντε εποχές της φιλοσοφίας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1998.
Στεφανόπουλου, Θ.Κ., Τσιτσιρίδη, Στ., Αντζουλή, Λ., Κριτσέλη, Γ., Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας
language.gr/Resources/ancient_greek/anthology/literature/browse.html?text_id=135
Taylor, C.C.W. Routledge History of Philosophy, From the Beginning to Plato,Volume I, Routledge, London-NY 1997.
Waren, James, Democritus science, The arts and the care of the soul, Leiden-Boston 2007.