Νίκος Βλαχάκης
6 Μαΐου 2018Υπ. Δρ. Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Σόφιας «Σβετί Κλήμεντ Όχριντσκι», -Σύμβουλος Τύπου & Επικοινωνίας Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης & Επικοινωνίας
Δημόσια λογική- δημόσια σφαίρα: Όψεις κρατικότητας στον 21ο αιώνα
nicolaos_vlahakis@yahoo.fr
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στο έργο του Political liberalism o μεγάλος φιλόσοφος John Rawls εισήγαγε ως καταστατική αρχή μιας συνταγματικής και εύτακτης πολιτείας, την ιδέα της δημόσιας λογικής «η οποία προσδιορίζει βαθύτατα τις βασικές ηθικές και πολιτικές αξίες που πρέπει να να προσδιορίζουν τη σχέση μιας συνταγματικής δημοκρατικής κυβέρνησης με τους πολίτες της και τις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους. Με λίγα λόγια αφορά το πώς πρέπει να γίνεται κατανοητή η πολιτική σχέση»[1].
Μία τέτοια λογική—όπως ο ίδιος ορίζει—είναι δυνατή, είναι η λογική που διέπει τις σχέσεις μεταξύ ελεύθερων και ίσων μεταξύ τους πολιτών και αντικείμενο της είναι το κοινό καλό που αφορά ζητήματα θεμελιώδους πολιτικής δικαιοσύνης. Εξ αυτού πηγάζει η ιδέα της αναδιανεμητικής δικαιοσύνης (distributive justice) που εισήγαγε επίσης ο Rawls και η οποία αναφέρεται στο όραμα του για ένα κράτος δικαίου, που στηριγμένο στην αντίληψη περί ισότητας, έχει τη βάση του στην ιδέα περί κοινωνικού συμβολαίου του Διαφωτισμού (hobbes, Lock κλπ). Με αυτόν τον τρόπο ανανεώνει την καντιανή παρακαταθήκη πε΄ρι συμβολαιακού χαρακτήρα της δικαιοσύνης (Immanuel Kant Metaphysical elements of Justice). Από μια άλλη οπτική, ο Jurgen Habermas, εκκινώντας από την ανάγκη θεμελίωσης μιας φιλοσοφίας της γλώσσας η οποία θα εδράζεται σε μια «ηθική του διαλόγου” (une ethique de la discussion), η ανάλυση του οποίου επεκτείνεται στη διατύπωση μιας διαλογικής θεωρίας του Δικαίου και της Δημοκρατίας (Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy) καταλήγει στην διατύπωση μιας παρεμφερούς έννοιας, αυτή της «δημόσιας σφαίρας» .
Αποτελούν τα παραπάνω θεμελιακές ιδέες της ανάγκης επαναδιατύπωσης του προγράμματος ενός πολιτικού φιλελευθερισμού της εποχής μας και αν ναι ποια η θέση τους στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης θεωρίας του κράτους, η οποία θα συσσωματώνει και θα περικλείει ως συστατικά της στοιχεία του θεσμικού και του κοινωνικού πεδίου, τόσο την ιδέα της δημόσιας λογικής όσο και αυτή της δημόσιας σφαίρας, στο βαθμό που αποτελούν η μεν πρώτη την βασική ιδέα γύρω από την οποία αναπτύσσεται η λογική των θεσμών, η δε δεύτερη ως η βασική αντίληψη γύρω από την οποία οργανώνεται η δημοκρατία;
Αυτή η καταστατική διάσταση του δημόσιου λόγου—με την έννοια της κατοχύρωσης της όχι μόνο στην ηθική του διαλόγου μεταξύ των διαφορετικών παραγόντων (actors) αλλά και σ’ αυτή καθαυτή την λογική της λειτουργίας του ίδιου του κράτους—που έρχεται να αντικαταστήσει την κανονιστικότητα της γραφειοκρατίας στα κράτη του 19ου -20ου αιώνα και τον ορθολογισμό της τεχνοκρατίας του 21ου αι., κατά πόσο μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο μιας νέας «κρατικότητας» η οποία θα ταυτίζεται ολοένα και περισσότερο με την έννοια μιας επεκτατικής δημοσιότητας που μέσω μιας διευρυμένης συμμετοχικότητας των πολιτών, θα «απονεκρώνει» τις παραδοσιακές λειτουργίες του κράτους, υποκαθιστώντας τις με διαδικασίες διαβούλευσης και μιας ολοένα και περισσότερο εκδημοκρατισμένης λήψης αποφάσεων;
Τα παραπάνω ερωτήματα αποτελούν το αντικείμενο εξέτασης της εν λόγω παρουσίασης, φιλοδοξώντας όχι στη διεξοδική τους διερεύνηση, αλλά στην ανίχνευση μιας νέας «δημοσιοποιημένης» αντίληψης της σχέσης κράτους-πολίτη.
[1] Τζων Ρωλς: Το Δίκαιο των λαών – Η ιδέα της Δημόσιας Λογικής Αναθεωρημένης», Εκδ. Ποιότητα, 2002, σελ.231.