Ανάργυρος Δημητριάδης

Διευθυντής ΙΓΕΛ ΑΞΙΟΝ, Υπ. Δρ. Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Συμμετοχικές πολιτικές και ευθύνη

Θεματική: Πολιτική & πάθη

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η πολιτική θεωρία (και ειδικότερα η δημοκρατική θεωρία) είναι μόνο ένας από τους πολλούς βασικούς τομείς στους οποίους έχουν αναπτυχθεί θεωρητικές σκέψεις σχετικά με την πολιτική συμμετοχή. Η δημοκρατική θεωρία εξακολουθεί να έχει μια προνομιούχα θέση στη θεωρητική συζήτηση για τη συμμετοχή, διότι δείχνει αμέσως την πολιτική της φύση. Αλλά η πολιτική-δημοκρατική προσέγγιση δεν σταματά στα όρια της θεσμοθετημένης πολιτείας και μόλις εισέλθει κάποιος σε άλλους κοινωνικούς τομείς, η συμμετοχή ως επίδικο εξακολουθεί να είναι πολύ παρούσα, τόσο ως ματεριαλιστική πρακτική όσο και ως θεωρητικός λόγος. Οι αγώνες για τη διανομή της εξουσίας στην κοινωνία σε τομείς και οι προσπάθειες να καταστεί η διανομή πιο ισότιμη, συσχετίζονται με το βαθμό συμμετοχής (Carpentier, 2011). Η ανάλυση αυτών των πεδίων δείχνει την πρακτική της συμμετοχής ως μια βαθιά κοινωνική σχέση και την επιθυμία των ανθρώπων να αποκτήσουν κάποιο βαθμό ελέγχου στις διαδικασίες οι οποίες τους καθορίζουν.

Κατά συνάφεια, ερωτήματα που προκύπτουν αφορούν τους θεσμούς που συνδράμουν στη συμμετοχή. Είναι αυτό επαρκές; Ο Eitan D. Hersh διαπιστώνει πως η επιθυμία για συμμετοχή αντικαθίσταται από μία συμπεριφορά «πολιτικού χομπισμού» (political hobbyism). Επομένως, η έμφαση αποκλειστικά στους θεσμούς φαίνεται πως δεν είναι πανάκεια. Και αυτό με το σκεπτικό πως στην ιδέα ενός θεσμού ως διευκολυντικού εργαλείου κρύβεται ο ρομαντισμός ότι ο σχεδιασμός μπορεί να επιφέρει και την τάξη. Ίσως προαπαιτούμενο είναι κάτι «εξωθεσμικό», κάτι που δε διαβάζεται από τους επίσημους πολιτικούς θεσμούς και ίσως είναι η στροφή προς το άτομο και το βαθμό ωριμότητας για μία τάση και επιθυμία προς μία συμμετοχική συμπεριφορά. Βασική έννοια εδώ φαίνεται να αποτελεί η έννοια της ευθύνης και το περιεχόμενο που μπορούμε να της αποδώσουμε. Για παράδειγμα, ο David Ellerman, εμπνεόμενος από τον Locke, αναπτύσσει μία έννοια της ιδιοκτησίας στη βάση ενός jus fruendi, του να καρπώνεται δηλ κανείς τους καρπούς της εργασίας του, καταθέτοντας και μία κριτική στον καπιταλισμό του μοντέλου της Wall Street, ο οποίος αποκόβει την εργασία από την ευθύνη της παραγωγής.

Παράλληλη θεωρητική βοήθεια θα μπορούσε να είναι η σκέψη του Winnicott κατά τον οποίο τονίζεται ότι η εξάρτηση από τον άλλον είναι κομβικό σημείο στην απαρτίωση του εαυτού ως μονάδας. Διευρυμένη αυτή η σκέψη πολιτικά, προτρέπει προς την καλλιέργεια της συναισθηματικής ωριμότητας του πολίτη να αναλαμβάνει την ευθύνη των εσωτερικών του συγκρούσεων που επιδρούν και στην κοινωνία όπως προς μία έννοια της έγνοιας όπου αναγνωρίζεται το άσκεπτο χρέος που πηγάζει από την εξάρτηση του ενός από τον άλλο. Αυτό που θα προταθεί είναι ένας συνεργατικός ατομικισμός (David McIvor), με τις αντιφάσεις του και τις δημιουργικές του στιγμές συν κάποιες παιδευτικές αρχές.

Βιβλιογραφία

Nico Carpentier, 2011, “The concept of participation. If they have access and interact, do they really participate?”, https://www.researchgate.net/publication/273862771_The_concept_of_participation_If_they_have_access_and_interact_do_they_really_participate

David McIvor, «In Transition but to Where? Winnicott, Integration,and Democratic Associations» στο D.W. Winnicott and Political Theory: Recentering the Subject, 2017

Eitan D. Hersh, “The Problem With Participatory Democracy Is the Participants”, https://www.nytimes.com/2017/06/29/opinion/sunday/the-problem-with-participatory-democracy-is-the-participants.html

Ellerman David, “Inalienable Rights: Part I The Basic Argument”, http://www.ellerman.org/inalienable-rights-part-i-the-basic-argument/

– “Is Wall Street Capitalism really “The Model”?”, http://www.ellerman.org/is-wall-street-capitalism-really-the-model/

Winnicott Donald, H ανθρώπινη Φύση, Αρμός, Αθήνα, 2017