Articles by Zed_Ryder

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: Σχέσεις δυτικής και ανατολικής μουσικής: τα αίτια του συγκερασμού και τα κοινά σημεία των δύο μουσικών συστημάτων στον σύγχρονο κόσμο

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία και αισθητική

Εισηγητής: Δημήτριος Γιαμαλής, Μουσικολόγος, MSc. Πληροφορικής ΕΑΠ

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ημερομηνία:24/05/2015

Θέμα: Φιλοσοφία και επιστήμες υγείας

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Συνείδηση και ασυνείδητο ή ποιος αποφασίζει για μας: από τον Φρόιντ στις Νευροεπιστήμες

Εισηγητής: Μηνάς Νιτσόπουλος, Κλινικός Ψυχολόγος-Συγγραφέας

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Περιοχή: Επιστήμες υγείας, Ψυχολογία-Ψυχιατρική

Οι περισσότεροι φιλόσοφοι δέχονται και ακολουθούν την φαινομενολογική προσέγγιση που θέλει την ενδοσκόπηση (introspection) το μέσο μέσω του οποίου βιώνουμε συνειδητές καταστάσεις και αναλύουμε, δηλαδή ‘έχουμε’ συνείδηση. Οι νευροεπιστήμονες δέχονται ότι ‘Συνείδηση δεν είναι μόνο μια κατάσταση ενδοσκόπησης, αλλά περισσότερο στηρίζεται στην παρατηρούμενη συμπεριφορά’. Συνείδηση είναι το σύνολο των ‘υποκειμενικών εμπειριών’. Η συνείδηση αποτελείται από ένα εγκεφαλικό σύστημα που συλλέγει πληροφορίες τις οποίες ενσωματώνει με ένα εντελώς ξεχωριστό τρόπο. Ο Φρόιντ στο συνειδητό ή Εγώ έδινε κυρίαρχο ρόλο και πρωτοκαθεδρία στις αποφάσεις. Το ασυνείδητο ή Αυτό, που κατά τον Φρόιντ θεωρείτο άλογο, ενστικτώδες και υποκείμενο στους φυσικούς νόμους, από τους νευροεπιστήμονες έχει αναβαπτιστεί ως κυρίαρχος μηχανισμός που προαποφασίζει για μας, όπως το αποδεικνύουν έρευνες και πολλαπλά πειράματα. Όχι μόνο στα όνειρα (Φρόιντ), αλλά και στην καθημερινότητά μας αυτόματα μας παραχωρεί πληροφορίες χρήσιμες. Άρα το ασυνείδητο δεν είναι μόνο πρωτόγονο, σκοτεινό, υποκείμενο στις άλογες ορμές και πάθη. Στο προσυνειδητό (το τρίτο τμήμα της ‘ψυχικής μηχανής’ κατά τον Φρόιντ) ανήκει όλο το περιεχόμενο της μακρόχρονης μνήμης, το οποίο δεν το συνειδητοποιούμε, αλλά μπορεί να ‘εμφανιστεί’ στο συνειδητό στη βάση βιωμάτων, διαθέσεων, αναλύσεων, αντιλήψεων. Εδράζεται στον εγκέφαλο στον Ιππόκαμπο/αμυγδαλή, και μπορεί να ανακληθεί στην μνήμη μέσω θεραπευτικής διαδικασίας (ψυχανάλυση), οπότε επέρχεται η ‘κάθαρση’ και αντιμετωπίζεται το ‘σύνδρομο αμνησίας’ που προσφέρει προσωρινή ανακούφιση. Οι έρευνες των νευροεπιστημόνων έδειξαν ότι στο ασυνείδητο δεν έχει πρόσβαση η ψυχοθεραπεία, μόνο το περιεχόμενο του προσυνειδητού μπορεί να ανακληθεί/αναλυθεί/θεραπευτεί. Στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης δημιουργείται μια ιδιάζουσα κατάσταση, κατά τους νευροεπιστήμονες, γιατί οι κατά συρροή δολοφόνοι, οι βιαστές, οι παιδόφιλοι, τα εξαρτημένα άτομα μπορούν να επικαλεστούν τις ‘αθεράπευτες’ ασυνείδητες ορμές/τάσεις τους, οπότε θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όπως οι επιληπτικοί/σχιζοφρενείς/καταθλιπτικοί, δηλαδή ως ‘άρρωστοι’ που χρειάζονται βοήθεια και όχι ως κακοποιοί που εγκλείονται στις φυλακές. Τελικά, η εμβληματική θέση του Φρόιντ, που γέννησε την ψυχανάλυση και τις άλλες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, δηλαδή ‘όπου υπάρχει ES/ασυνείδητο, πρέπει να γίνει το ΕΓΩ/συνειδητό δεν επαληθεύεται από τα ευρήματα των Νευροεπιστημών. Το ασυνείδητο παραμένει ο κρυφός κυρίαρχος των αποφάσεών μας. Το ‘έξυπνο’ αποκαλούμενο ασυνείδητο.

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: Φιλοσοφία και αισθητική

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Η συμβολή του ενωσιακού δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων στη βελτίωση του επιπέδου προστασίας των δημιουργών και των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών

Εισηγητής: Γιάννης Εριφυλλίδης, Δικηγόρος-Πιανίστας, Υπ. Δρ. Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Κοινωνικές επιστήμες-Προφορική ανακοίνωση

Με αφετηρία το 1991, έτος έκδοσης της Οδηγίας 91/250/ΕΟΚ για τη νομική προστασία των προγραμμάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών, έχουν εκδοθεί από τα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά δέκα Οδηγίες που αφορούν στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των πνευματικών δικαιωμάτων. Η τελευταία από αυτές τις Οδηγίες εκδόθηκε το 2012 και αφορά στις επιτρεπόμενες χρήσεις των λεγόμενων «ορφανών» έργων, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη επεξεργάζεται προτάσεις για νέες Οδηγίες σε σχέση με τη συλλογική διαχείριση, την ιδιωτική αναπαραγωγή και άλλους τομείς του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων. Οι ρυθμίσεις των ως άνω δέκα Οδηγιών έχουν ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο (με διαδοχικές τροποποιήσεις του νόμου 2121/1993 για την πνευματική ιδιοκτησία και τα συγγενικά δικαιώματα). Παράλληλα, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η συμβολή του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο με αποφάσεις του έχει ερμηνεύσει και αποσαφηνίσει το νόημα διατάξεων των ως άνω Οδηγιών, γεγονός το οποίο έχει μεγάλη σημασία για την ομοιόμορφη εφαρμογή τους σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, και η νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων έχει συμβάλει σημαντικά στην ερμηνεία και εφαρμογή των διατάξεων του νόμου 2121/1993 οι οποίες έχουν ενσωματώσει τις ρυθμίσεις των ως άνω Οδηγιών στην ελληνική έννομη τάξη. Με την παρούσα ανακοίνωση θα επιχειρηθεί μια αποτίμηση της συμβολής του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη βελτίωση του επιπέδου προστασίας των δημιουργών και των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών. Θα παρουσιαστεί συνοπτικά το πλέγμα των ρυθμίσεων οι οποίες συνθέτουν το ενωσιακό/κοινοτικό κεκτημένο στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων, καθώς και ορισμένες αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ελληνικών δικαστηρίων οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σημασία για την προστασία των δημιουργών και των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών. Κεντρική θέση στην ανακοίνωση θα έχει το ζήτημα αν η βελτίωση του επιπέδου προστασίας είχε ως αποτέλεσμα και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των δημιουργών και των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών (με την έννοια της ευδαιμονίας ως αποτελέσματος της εξασφάλισης όχι μόνο της οικονομικής εκμετάλλευσης των έργων ή των ερμηνειών και εκτελέσεων τους αντίστοιχα, αλλά και της αναγνώρισης και περιφρούρησης των ηθικών τους δικαιωμάτων η οποία συμβάλλει αποφασιστικά στην ψυχολογική ελευθερία των δημιουργών και των ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών και στην απρόσκοπτη παραγωγή νέων έργων ή ερμηνειών και εκτελέσεων), αλλά και τη βελτίωση του βιοτικού επίπεδου του κοινωνικού συνόλου (μέσα από τη στάθμιση των αντιτιθέμενων συμφερόντων των δημιουργών και ερμηνευτών ή εκτελεστών καλλιτεχνών για την προστασία των δικαιωμάτων τους ως προϋπόθεση παραγωγής νέων έργων και ερμηνειών ή εκτελέσεων και του κοινωνικού συνόλου για ελεύθερη πρόσβαση σε έργα και ερμηνείες ή εκτελέσεις των οποίων έχει λήξει η διάρκεια προστασίας και οι οποίες έχουν εισέλθει στο δημόσιο τομέα).

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: Αναπαραστάσεις της γνώσης στην αριστοτελική επιστημολογία

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία της επιστήμης, Επιστημολογία

Εισηγητής: Ερμόλαος Ψαριανός, Υπ. Δρ. Φιλοσοφίας, Παν. Μακεδονίας

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ψαριανός Ερμόλαος (M.Ed.) Υποψήφιος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Υπεύθυνος Εκπαίδευσης, Ανάπτυξης και Διασφάλισης Ποιότητας Δημοτικό Κέντρο Διά Βίου Μάθησης Δράμας

Ο Αριστοτέλης στη γνωσιοθεωρία του υποστηρίζει ότι το αφετηριακό σημείο απόκτησης γνώσης είναι η επίδραση του αισθητού αντικειμένου στη συνείδηση της αισθητής δύναμης. Η επίδραση της αίσθησης δημιουργεί αισθητές εικόνες, οι οποίες με τη σειρά τους προκαλούν την ενεργοποίηση του πνεύματος και τη δημιουργία εννοιών. Η απόκτηση της γνώσης, παρουσιάζεται ως μια συνολική διαδικασία την οποία θα αποκαλούσαμε νοητική διαδικασία, όπου γίνεται κατανοητή από την ανάλυση της σημασία του ορισμού της ψυχής και η οποία έτσι όπως αναπτύσσεται έχει ως αφετηρία τη γέννηση μέσα στη συνείδηση αισθητών αναπαραστάσεων και συμβαδίζει με τη νόηση, από την οποία εμφανίζονται οι νοητικές αναπαραστάσεις ή έννοιες. Ο Αριστοτέλης, έρχεται να τονίσει, όχι τόσο το τι είναι αληθές, αλλά το πώς μέσα από τις εμπειρίες μας δομούμε την γνώση μας. Συνεπώς, αυτά τα δύο δεν είναι ανεξάρτητα. Κατά τον Αριστοτέλη, σημείο αφετηρίας απόκτησης των γνώσεων είναι η επίδραση του αισθητού αντικειμένου πάνω στην αισθητική δύναμη της συνείδησης. Η ενεργοποίηση της αισθητικότητας παράγει αισθητές εικόνες ή φαντασίες, όπως τις αποκαλεί, οι οποίες με την σειρά τους προκαλούν την δραστηριοποίηση του νου και την παραγωγή των εννοιών. Άρα, η απόκτηση των γνώσεων παρίσταται ως μία συνολική διαδικασία, την οποία θα αποκαλούσαμε γνωστική διαδικασία, η οποία εκτυλισσόμενη μέσα στον χρόνο έχει ως σημείο αφετηρίας την γέννηση μέσα στην συνείδηση των αισθητών αναπαραστάσεων και κορυφώνεται με την νόηση, από την οποία προκύπτουν οι έλλογες αναπαραστάσεις ή έννοιες.

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: Η δημοκρίτεια φιλοσοφία της επιστήμης: σώμα, ψυχή και νους ως παράγοντες επιστημονικού λόγου και ηθικής διαμόρφωσης

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία της επιστήμης – επιστημολογία

Εισηγητής: Ηλίας Βαβούρας, Δρ. Φιλοσοφίας -Συγγραφέας

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ 1 – ΒΙΝΤΕΟ 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θεματική περιοχή: Επιστημολογία-Φιλοσοφία της Επιστήμης

Ειδικότερη επιστημονική περιοχή: Γνωσιολογία, Φυσική, Ηθική και Πολιτική Φιλοσοφία

Είδος παρουσίασης: Προφορική ανακοίνωση

Οι αισθήσεις της όρασης, της ακοής, της όσφρησης, της γεύσης και της αφής συγκροτούν την πηγή της σκοτεινήςγνώσης. Αντίθετα, η γνώση που αποκτάται μέσω του λογικού ελέγχου της διάνοιας επί των δεδομένων που προσλαμβάνουν οι αισθήσεις θεωρείται ο μόνος ασφαλής δρόμος προς την ανεύρεση της αλήθειας και γι’ αυτό ονομάζεται γνήσια. Η γνήσια γνώση διαχωρίζεται από τη σκοτεινή και κατέχει σαφώς σημαντικότερο ρόλο από αυτή στην ανεύρεση του αληθινού. Όταν η σκοτεινήγνώση αδυνατεί να αντιληφθεί περαιτέρω τα αισθητηριακά δεδομένα λόγω της μη ικανότητας των ανθρώπινων αισθήσεων να υπεισέλθουν στα λεπτότατα στοιχεία της ύλης, τότε κινητοποιείται η γνήσια γνώση, η οποία αξιοποιώντας τα προγενέστερα δεδομένα των αισθήσεων, προβαίνει διά του ορθού λόγου σε μία ενδελεχή, λεπτομερή έρευνα των πραγμάτων. Κατά μία συναφή ιπποκρατική ρήση όσα διαφεύγουν από την οπτική δυνατότητα των οφθαλμών, αυτά συγκρατούνται από την έλλογη όραση της γνώσης. Ενώ οι αισθήσεις είναι ο μοναδικός συνδετικός κρίκος της ανθρώπινης υπόστασης με το φαίνεσθαι και το γίγνεσθαι του σύμπαντος κόσμου, ο ανθρώπινος νους είναι το μοναδικό μέσο σύλληψης της ουσίας των πραγμάτων, το κρυφό εἶναι των όντων διαγιγνώσκεται, προσεγγίζεται δια του λόγου. Συνεπώς, η τελική ετυμηγορία περί της αλήθειας των όντων ανήκει στον ανθρώπινο νου, καθώς μόνο έλλογα μπορούν να συλληφθούν τα άτομα και το κενό, η μοναδική φυσική αλήθεια των πραγμάτων απογυμνωμένη από τις συμβατικές ποιότητες, οι οποίες εξαπατούν τις άλογες αισθήσεις. Η ανθρώπινη ευδαιμονία είναι μια κατάσταση που επηρεάζεται από τη σχέση του ψυχικού ενεργητικού μέρους με το σωματικό παθητικό μέρος εντός του συνολικού ανθρώπινου οργανισμού. Ουσιαστικά η ανθρώπινη ευδαιμονία είναι μια ορθή αναλογία υπό την ισχύ των τριών παραγόντων που εκτέθηκαν προηγουμένως: α) ύλη, β) κίνηση, γ) νόηση. Εξελίσσοντας την ηρακλείτεια ρήση «δαίμων για τον άνθρωπο είναι το ήθος του, ο χαρακτήρας του» (Β. 119 DK) ο Δημόκριτος συνδέει άρρηκτα την λέξη ευδαιμονία με την ηθική υπόσταση του ανθρώπου που απορρέει από την ορθή ή μη ορθή διαμόρφωση της ψυχής του. Η ευδαιμονία ή η κακοδαιμονία του ανθρώπου σχετίζονται άμεσα με την ορθή ή μη κατάσταση του ανθρώπου. Ο «δαίμων» του ανθρώπου, ο εσωτερικός θεός του είναι ο χαρακτήρας του και ο χαρακτήρας ταυτίζεται με την ψυχική κατάσταση. Η ψυχή καθορίζει το αν ευδαιμονεί ή κακοδαιμονεί ο άνθρωπος, το σώμα αποτελεί απλώς υλικό μέσο πραγμάτωσης του ευδαιμονικού σκοπού.

Ημερομηνία:23/05/2015

Θέμα: Θεολογία και Φυσική στη στωική φιλοσοφία: φυσικοποίηση του Θεού ή θεοποίηση της Φύσης;

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία και (μετα)φυσική

Εισηγήτρια: Χριστίνα Κούρφαλη, Φιλόλογος, Δρ. Φιλοσοφίας

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ 1 – ΒΙΝΤΕΟ 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θεματική περιοχή: Επιστημολογία-Φιλοσοφία της Επιστήμης

Είδος παρουσίασης: προφορική ανακοίνωση

Τίτλος: Θεολογία και Φυσική στη στωική φιλοσοφία: φυσικοποίηση του Θεού ή θεοποίηση της Φύσης

Η Φυσική των Στωικών αποτελεί διερεύνηση του είναι και του γίγνεσθαι των πραγμάτων· είναι λόγος περί Φύσεως. Ως Φύση οι Στωικοί αντιλαμβάνονταν το σύνολο της ύπαρξης συμπεριλαμβανομένης της θείας υπάρξεως, με αποτέλεσμα η Φύση στη στωική φιλοσοφία να θεοποιείται ή ο Θεός να φυσικοποιείται, και οι φυσικοί νόμοι να συμπίπτουν με τους θεϊκούς. Και επειδή, σύμφωνα πάντα με τους Στωικούς, η αρετή, η βάση της ευδαιμονίας, είναι επιστήμη, στον άνθρωπο προβάλλει το καθήκον να αναζητήσει και να γνωρίσει τους κανόνες λειτουργίας της Φύσης και να ασκηθεί να ζήσει σύμφωνα μ’ αυτούς, απαλλασσόμενος ταυτοχρόνως από προκαταλήψεις που είχε ενστερνισθεί στο παρελθόν. Πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος και ποια η δομή του; Ποια η σχέση του κοσμικού πνεύματος με την ανθρώπινη ψυχή; Ο άνθρωπος που γνωρίζει Φυσική δίνει στην αυτογνωσία ένα ευρύτερο περιεχόμενο και διευρύνει την οπτική γωνία με την οποία βλέπει τον εαυτό του και τον κόσμο. Η γνώση συντελεί στην κατάκτηση της ευδαιμονίας μέσω της αποδοχής του ισχύοντος νόμου, της ειμαρμένης, που δεν είναι άλλη από τη θεία πρόνοια. Εντέλει, για τη στωική φιλοσοφία δεν νοείται διαφορά μεταξύ θεολογικής και επιστημονικής αναζήτησης, γιατί “Κόσμος τε γὰ ρ εἷ ς ἐ ξ ἁ πά ντων καὶ θεὸς εἷ ς δι΄ ἁ πά ντων καὶ οὐ σί α μί α καὶ νόμος εἷ ς͵ λόγος κοινὸς πά ντων τῶν νοερῶν ζῴων͵ καὶ ἀλήθεια μί α͵ εἴ γε καὶ τελειότης μί α τῶν ὁ μογενῶν καὶ τοῦ αὐ τοῦ λό γου μετεχό ντων ζῴων.” Μάρκος Αυρήλιος (7.9.1.3-6) Ενδεικτική Βιβλιογραφία: — von Arnim H. F. A., Stoicorum Veterum Fragmenta (τόμ. 1ος, Zeno et Zenonis discipuli, 1905¹, τόμ. 2ος, Chrysippi Fragmenta Logica et Physica, 1903¹, τόμ. 3ος, Chrysippi Fragmenta Moralia, Fragmenta Suc-cessorum Chrysippi, 1903¹, τόμ. 4ος, Quo Iudices Continentur, εκδ. M. Adler, 1924¹), K. G. Saur, München / Leipzig 2004. — Long A. A. & D. N. Sedley, Les philosophes hellénistiques, τόμ. 2ος, Les Stoiciens, γαλλ. μτφ. J. Brunschwig et P. Pellegrin, GF Flamma-rion, Paris 2001. — Cicero, Marcus Tullius, De natura deorum, with an English translation by H. Rackham, H. (Harris), 1868-1944. — Annas E. Julia, Hellenistic Philoshophy of Mind, University of California Press, Berkeley – Los Angeles – London 1994. — Bobzien S., «Chrysippus’ Theory of Causes», στο Ierodiakonou (επιμ.) Topics in stoic philosophy, Clarendon Press, Oxford, 1999.σ. 196-242. — Brennan T., «Stoic Moral Psychology», στο Inwood (επιμ.) The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, New York, 2003, σ. 257- 294. -The stoic life, Clarendon Press, Oxford 2005. — Δαράκη Μ., Μια Θρησκευτικότητα χωρίς Θεό, Ο άνθρωπος και η φύση, στους Στωικούς της Αθήνας, Σύναλμα, Αθήνα 2001. — Dragona-Monachou Μ., «Providence and Fate in Stoicism and PraeNeoplatonism, Calcidius as an authority on Cleanthes’ theodicy (SVF 2,933)», Φιλοσοφία, 3, 1973, σ. 262-306. -The Stoic Arguments for the Existence and the Providence of the Gods, Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, Αθήνα 1976. — Ηλίας Καραβάς- Σπύρος Στάλιας, Σκοτάδι πάνω από την πόλη: η γνώση απέναντι στην πίστη, CreateSpace, Απρίλιος 2009. — Frede D., «Stoic Determinism», στο Inwood (επιμ.) The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, New York, 2003, σ. 179-205. — Gourinat J.-B., Οι Στωικοί για την ψυχή, μτφ. Κ. Ν. Πετρόπουλος, Ινστιτούτο του βιβλίου – Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1999. — Long A. A. (επιμ.) Problems in Stoicism, The Athlone Press, London, 1971. — White M. J., «Stoic Natural Philosophy», στο Inwood (επιμ.) The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, New York, 2003, σ. 124- 152. — Sellars J., Τhe Art of Living, Ashgate, Aldershot, 2004.

Ημερομηνία:23/05/2015

Θέμα: Επιστήμη και ανθρώπινο βίωμα

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία και μαθηματικά

Εισηγητής: Γιάννης Βελούδης, Ομότ. Καθηγητής Γλωσσολογίας ΑΠΘ

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Επιστήμη και ανθρώπινο βίωμα

Τὰ ὅρια τῆς γλώσσας μου σημαίνουν τὰ ὅρια τοῦ κόσμου μου.

L. Wittgenstein Tractatus 5.6

Τὸ [σκεπτόμενο, παραστατικό] ὑποκείμενο δὲν ἀνήκει στὸν κόσμο, ἀλλά εἶναι ἕνα ὅριο τοῦ κόσμου.

L. Wittgenstein Tractatus 5.632

Υπάρχει μια χρήση του ‘τελικού’ συνδέσμου για να που ο αείμνηστος Ιωάννης Κακριδής είχε χαρακτηρίσει «παράδοξη». Λέμε π.χ. πολύ φυσικά (Θα) βασανίστηκε πολύ στη ζωή της η Μαίρη, για να γέμισε πρόωρα ρυτίδες. (Θα) απουσιάζουν σε διακοπές, για να έχει ξεχειλίσει το γραμματοκιβώτιό τους. (Θα) κάνει πολύ κρύο, για να φοράει ο Γιάννης παλτό. ενώ την ίδια στιγμή μας είναι αδύνατο να θεωρήσουμε λογικά ότι μια γυναίκα μπήκε από νωρίς στα βάσανα, ακριβώς για να γεμίσει πρόωρες ρυτίδες· ότι μια οικογένεια πήγε διακοπές, επιδιώκοντας να περισσέψουν τα γράμματα στο γραμματοκιβώτιό της· ότι ο καιρός έγινε πολύ κρύος, μόνο και μόνο για να υποχρεώσει τον Γιάννη να φορέσει παλτό. Είναι φανερό ότι όσο επιμένουμε στην τυπική ‘τελική’ (: τέλος = σκοπός) σημασία του για να, τόσο φουσκώνουν τα «καρούμπαλα» που προκαλούν στον νου αυτές οι χρήσεις, για να χρησιμοποιήσω μια έκφραση του Wittgenstein. Θα προσπαθήσω να σας πείσω ότι το –φαινομενικά– παράδοξο για να, ρίχνοντας τον νου μας πάνω «στὰ ὅ ρια τῆ ς γλώσσας», αναδεικνύει τον άνθρωπο σαν «σκεπτόμενο» και «παραστατικό» υποκείμενο. Θα σας καλέσω, συγκεκριμένα, να αναγνωρίσουμε πίσω από αυτό το –‘επιστημικό’ (epistemic) για τους γλωσσολόγους– για να, μια διαδικασία ‘αναγωγικού’ (abductive, retrospective), με την έννοια του Peirce, συμπερασμού: ο ομιλητής, κάτω από τις εντυπώσεις μιας ζωντανής, όσο και απροσδόκητης, πραγματικότητας, π.χ. των πρόωρων ρυτίδων του πρώτου παραδείγματος, καταλήγει δοκιμαστικά (γι’ αυτό και η επιφύλαξη του θα) σε μιαν άγνωστη σ’ εκείνον γνώση-ερμηνεία: ότι η Μαίρη που μόλις του σύστησαν γνώρισε πολλά βάσανα στη ζωή της. Πώς το πετυχαίνει αυτό; Συνδυάζοντας ευρετικά την απτή πραγματικότητα της στιγμής με έναν κανόνα που του έχει διδάξει η εμπειρία του κόσμου. Πιο αναλυτικά, ο ομιλητής μας αξιοποιεί δημιουργικά τη –μηδενικής πληροφοριακής αξίας– ‘απαγωγική’ (deductive) λογική ακολουθία του modus ponens A → B : μείζων προκειμένη (κανόνας) A : ελάσσων προκειμένη (περίπτωση) B : συμπέρασμα θέτοντας την τυπική λογική στην υπηρεσία της γνώσης. Αρκεί γι’ αυτό να «δει» την απτή αλήθεια ‘η Μαίρη γέμισε πρόωρες ρυτίδες’ «σαν» το συμπέρασμα Β· και τον δεδομένο από την εμπειρία κανόνα ‘αν γνωρίσει κανείς πολλά βάσανα, γεμίζει πρόωρες ρυτίδες’ «σαν» τη μείζονα προκειμένη A → B του συλλογισμού. Απομένει απλώς να συνδυάσει αυτές τις δύο αλήθειες, της ζωντανής εντύπωσης και του αποθηκευμένου κανόνα, για να –νά το ‘τέλος’!– βάλει την αλήθεια ‘η Μαίρη γνώρισε πολλά βάσανα’ στη θέση της ελάσσονος προκείμενης Α, αποκαθιστώντας (δοκιμαστικά) την ακεραιότητα του συλλογισμού: αν γνωρίσει κανείς πολλά βάσανα, γεμίζει πρόωρες ρυτίδες η Μαίρη (θα) γνώρισε πολλά βάσανα η Μαίρη γέμισε πρόωρες ρυτίδες Πρόκειται για μια νέα, δική του, αλήθεια, που έλειπε από τη γνώση του· και μπορεί πια (υπό αίρεση) να εγκατασταθεί εκεί. Με το «παραστατικό, σκεπτόμενο» υποκείμενο που είναι πάντα έτοιμο να «δει σαν» (το περίφημο ‘seeing as’ του Wittgenstein) θα σας απασχολήσω. Γιατί πιστεύω κι εγώ ότι «βλέποντας σαν» προωθούμε την επιστήμη και γενικότερα τον πολιτισμό μας.

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: Επικούρεια φιλοσοφία και σύγχρονη επιστήμη

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη

Εισηγητής: Χρήστος Γιαπιτζάκης, Επ. Καθηγητής Νευρογενετικής, ΕΚΠΑ

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Χρήστος Γιαπιτζάκης

1. Α΄ Νευρολογική Κλινική, Τμήμα Ιατρικής Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2. Φίλοι Επικούρειας Φιλοσοφίας “Κήπος Αθηνών”

cyapijakis_ua_gr@yahoo.gr

Ο ανυπόστατος και τεχνητός διαχωρισμός των Επιστημών σε Θετικές (“Φυσικές”) και Ανθρωπιστικές (“του Πνεύματος”) προτάθηκε από τον Βίλχελμ Ντίλταϋ (Wilhelm Dilthey, 1833-1911) επειδή o Γερμανός φιλόσοφος πίστευε ότι οι πρώτες ασχολούνται εμπειρικά με την “εξήγηση” της Φύσης ενώ οι δεύτερες ασχολούνται περιγραφικά με την “κατανόηση” του υποκειμενικού βιώματος. Η προσέγγιση του Ντίλταϋ ήταν η ρομαντική ερμηνευτική φιλοσοφία, που είχε τις ρίζες της στον ιδεαλιστικό δυϊσμό του Πλάτωνα. Η συνέπεια αυτού του τεχνητού διαχωρισμού των Επιστημών έως σήμερα είναι η παραγωγή θετικών επιστημόνων χωρίς φιλοσοφική καλλιέργεια και θεωρητικών ειδικών χωρίς επιστημονική παιδεία. Η σύγχρονη προσέγγιση της Πειραματικής Φιλοσοφίας επιχειρεί να γεφυρώσει αυτό το διανοητικό χάσμα με τον εμπειρικό έλεγχο των φιλοσοφικών απόψεων, όπως γίνεται και με οποιαδήποτε άλλη επιστημονική θεωρία. Μια αρχαία φιλοσοφία που έχει επιβεβαιωθεί σημείο προς σημείο από την σύγχρονη Επιστήμη, όπως παρατήρησε ο Φρίντριχ Νίτσε (Friedrich Nietzsche, 1844-1900, “Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο” § 68), είναι η Επικούρεια φιλοσοφία. Ο φιλόσοφος Επίκουρος ο Αθηναίος (341-270 π.Χ.) δημιούργησε τον Κανόνα, μια εμπειρική μεθοδολογία ελέγχου κάθε άποψης, η οποία βασιζόταν σε συγκεκριμένα κριτήρια αλήθειας: τις αισθήσεις για την αντικειμενική παρατήρηση της Φύσης, τα συναισθήματα ηδονής-πόνου για την αντίληψη του καλού και του κακού για την ανθρώπινη φύση, τις λεκτικές έννοιες που προέρχονται από μια ή περισσότερες αισθητικές εμπειρίες. Με τον Κανόνα, την παρατήρηση και την αναλογική σκέψη, ο Επίκουρος κατάφερε να γεφυρώσει την πραγματικότητα των ατόμων και του κενού (την Δημοκρίτεια Φυσική) με την πραγματικότητα του αισθητού κόσμου (την Αριστοτελική Βιολογία), δημιουργώντας την γέφυρα των σύνθετων σωμάτων (των μορίων) με νέες λειτουργίες και νέες ιδιότητες, και θεμελιώνοντας ταυτόχρονα τις βασικές έννοιες της Χημείας. Μια σειρά απόψεων του φιλοσόφου επιβεβαιώθηκαν από την σύγχρονη επιστήμη, όπως είναι το ατομικό βάρος και η σταθερή ταχύτητα των ατόμων στο διαστημικό κενό, η διατήρηση της συνολικής ποσότητας ύλης, η αέναη γένεση, ύπαρξη και καταστροφή αμέτρητων κόσμων στο σύμπαν, η εξέλιξη των έμβιων όντων με φυσική επιλογή, η κληρονομικότητα των βιολογικών χαρακτηριστικών, η πλειότιμη λογική, το τυχαίο και το συστηματικό σφάλμα, ενώ η ύπαρξη του τυχαίου στην Φύση (αρχή κβαντικής απροσδιοριστίας) επιτρέπει την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου. Ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος ανθρωπιστής φιλόσοφος καθώς δίδαξε άνδρες και γυναίκες όλων των κοινωνικών τάξεων. Επιπλέον, ο Αθηναίος φιλόσοφος υπήρξε ο πρώτος διαφωτιστής αφού αντιλήφθηκε ότι η απελευθέρωση των ανθρώπων από τους ανυπόστατους φόβους και η ανάδειξη της ψυχολογικής μεθόδου για την ευτυχία τους μέσω της αρετής, της φιλίας και της συμφωνημένης δικαιοσύνης είναι εφικτές μόνο με την αντικειμενική παρατήρηση και την επιστημονική γνώση της Φύσης. Με την χρήση του Κανόνα, ο Επίκουρος οικοδόμησε μια εξαιρετικά συνεκτική φιλοσοφία χωρίς εννοιολογικές αντιφάσεις, η οποία αναβίωσε τον 17ο αιώνα από τον Γάλλο φυσικό φιλόσοφο και καθολικό ιερέα Πιερ Γκασσαντί (Pierre Gassendi, 1592-1655). Η αναβίωση αυτή οδήγησε στον Διαφωτισμό (Ιστορία Ελληνικού Έθνους, ΙΑ΄ σελ. 329, Εκδοτική Αθηνών) και αποτέλεσε την βάση της σύγχρονης Πειραματικής Επιστήμης, του κοινωνικού συμβολαίου, της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας με στόχο την ευτυχία, και του σύγχρονου κοσμικού Ανθρωπισμού. Βιβλιογραφία Δαφέρμος Μ. Το ιστορικό γίγνεσθαι της Ψυχολογίας: Από τις μυθολογικές αντιλήψεις περί της ψυχής ως τη μετατροπή της Ψυχολογίας σε ανεξάρτητη επιστήμη. Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2010, (Οι “δύο Ψυχολογίες” του Dilthey) σελ. 402-403. Yapijakis C. Ethical teachings of Epicurus based on human nature in the light of Biological Psychology. 23rd World Congress of Philosophy, Athens, August 4-10, 2013. http://www.epicuros.gr/arthra/23_filo.pdf Γιαπιτζάκης Χ. Πιερ Γκασσαντί, ο αναβιωτής της Επικούρειας φιλοσοφίας. Τρίτο Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας (Πρακτικά), Εκδόσεις Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας “Κήπος”, Αθήνα, 2013. Γιαπιτζάκης Χ. Επικουρείων Δόξαι: Η τέχνη της ευδαιμονίας. Γ΄ έκδοση, Εκδόσεις Παπασωτηρίου, Αθήνα, 2015.

Ημερομηνία:24/05/2015

Θέμα: Από τα παίγνια της καθημερινής ζωής στην πολυπλοκότητα της διεθνούς πολιτικής

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία και κοινωνία

Εισηγητής: Γιάννης Παραβάντης, Επ. Καθηγητής Διεθνών Πολιτικών για την Τεχνολογία, την Ενέργεια και το Περιβάλλον, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία εξετάζει την πολυπλοκότητα της διεθνούς πολιτικής, με έμφαση σε παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα. Εξετάζονται έννοιες της Θεωρίας Παιγνίων (Game Theory) και συνδέονται με την πρακτική των διεθνών σχέσεων (ΔΣ). Τα παιγνιοθεωρητικά πρότυπα που απαντώνται στις ΔΣ συμπεριλαμβάνουν το δίλημμα των φυλακισμένων (prisoners dilemma). Αντίστοιχα, τα παιγνιοθεωρητικά πρότυπα που συναντώνται σε παγκόσμιες περιβαλλοντικές διαπραγματεύσεις περιλαμβάνουν τη σύγκρουση ανάμεσα στις πλούσιες χώρες του Βορρά και τις φτωχές χώρες του Νότου, το ρόλο των ασύλων ρύπανσης (pollution havens) και τη σύγκρουση αφενός μεν των ιδεαλιστών με τους πραγματιστές αφετέρου δε των αισιόδοξων με τους απαισιόδοξους. Η εργασία εισηγείται ότι η πολυπλοκότητα (complexity) της παγκόσμιας πολιτικής, που λαμβάνει χώρα σε ένα ιδιαίτερα διασυνδεδεμένο παγκόσμιο δίκτυο πολιτικών φορέων που είναι οργανωμένοι σε δρώντες (agents) και μετα-δρώντες (meta-agents), είναι επέκταση της Θεωρίας Παιγνίων σε πολλούς παίκτες. Πάντως, η προσέγγιση της επιστήμης της πολυπλοκότητας (complexity science) στις ΔΣ δεν μπορεί να αποτελέσει θεωρία εναλλακτική του ρεαλισμού, αλλά μόνο ένα ερευνητικό εργαλείο που μπορεί να επικουρήσει την καλύτερη κατανόηση και ενδεχομένως την πρόβλεψη των παγκοσμίων εξελίξεων. Η τεχνολογία, οι διασυνδέσεις, η ανατροφοδότηση (feedback) και η ατομική χειραφέτηση (individual empowerment) συζητούνται στο πλαίσιο του πολύπλοκου συστήματος της παγκόσμιας πολιτικής. Επιπλέον, η εξέλιξη (evolution) και η προσαρμογή (adaptation) συσχετίζονται με την έννοια της καταλληλότητας ή φόρμας (fitness) και το πώς αυτή μπορεί να εκτιμηθεί για την περίπτωση των δρώντων της διεθνούς πολιτικής σκηνής. Προτείνεται ότι πολλά συμβάντα της παγκόσμιας πολιτικής αποτελούν αναδυόμενα φαινόμενα (emergent phenomena) του συστήματος της διεθνούς κοινότητας των κρατικών και μη κρατικών δρώντων. Η εργασία επίσης προβαίνει σε επισκόπηση των εννοιών που σχετίζονται με την ανάπτυξη προτύπων βασισμένων σε δρώντες (agent-based modeling ή AΒΜ), που αναμφισβήτητα είναι η πιο διαδεδομένη μέθοδος προσομοίωσης πολύπλοκων συστημάτων. Τέλος, αναθεωρούνται ερευνητικά προβλήματα από τα πεδία των κοινωνικών επιστημών, της πολιτικής επιστήμης, της άμυνας, των διεθνών σχέσεων και του παγκοσμίου περιβάλλοντος, που έχουν αντιμετωπιστεί επιτυχώς με ABM. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι η παγκόσμια πολιτική μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύνθετο προσαρμοστικό σύστημα (complex adaptive system ή CAS) με τα κράτη να αποτελούν πολύπλοκους προσαρμοστικούς δρώντες (complex adaptive agents) και τους διεθνείς οργανισμούς, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, να αποτελούν μετα-δρώντες. Η κατανόηση των κανόνων των ΔΣ μπορεί να είναι ένας σημαντικός τελικός στόχος της ανάλυσης του διεθνούς συστήματος των κρατών ως CAS με παράλληλη χρήση θεωρητικών και υπολογιστικών εργαλείων.

Ημερομηνία:22/05/2015

Θέμα: «Ἡ Φιλοσοφία βοηθεῖται παρὰ τὰς παρατηρήσεις εἴτε τῶν ἀστέρων, εἴτε τῶν ἐν ποσὶ πραγμάτων»:η ενότητα της γνώσης κατά τον Ιώσηπο Μοισιόδακα

Θεματική ενότητα συνεδρίου: Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη

Εισηγητής: Ηλίας Τεμπέλης Αναπλ. Καθηγητής Φιλοσοφίας Σχολή Ναυτικών Δοκίμων

ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ

ΒΙΝΤΕΟ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ (περ. 1725-1800), ένας από τους χαρακτηριστικότερους εκπροσώπους του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, υπήρξε βαθύς γνώστης της σύγχρονης προς αυτόν ευρωπαϊκής φιλοσοφίας και επιστήμης. Δεχόταν ότι την πολλαπλότητα του κόσμου μπορεί να γνωρίσει η «ὑ γιής» φιλοσοφία, η οποία απαρτίζεται από πέντε επιμέρους επιστήμες (Ηθική, Μεταφυσική, Φυσική, Μαθηματικά και Λογική). Σε αντίθεση προς τον αριστοτελικό δογματισμό και απαλλαγμένη από αφηρημένες νοητικές κατασκευές, η «ὑ γιής» φιλοσοφία, που θα έπρεπε να αποτελέσει το θεμέλιο και της νεοελληνικής παιδείας, είναι «θεωρία ὁ λική». Ειδικότερα, ερευνά ενιαία με βάση τη συστηματικά καταγεγραμμένη εμπειρία και τη λογική τόσο τα γήινα πράγματα, όσο και τον έναστρο ουρανό, έχοντας ως απώτερο στόχο την αληθινή ευδαιμονία, την οποία ο άνθρωπος μπορεί να απολαύσει στη διάρκεια της ζωής του μέσα από τη συνεχή βελτίωση των συνθηκών της. Αν και ιερωμένος, ο Μοισιόδαξ αναγνώριζε την πολύ σημαντική συνδρομή των νέων επιστημονικών μεθόδων και ανακαλύψεων στη φιλοσοφία, την ηθική και τη θρησκεία, δεχόμενος ότι σε καμμία περίπτωση δεν υπονομεύεται ο απόλυτος ρόλος του Θεού στη δημιουργία του κόσμου. Έτσι η πίστη καθίσταται επιστημονικά νομιμοποιημένη, δεδομένου ότι πρέπει να κινείται σε λογικώς αποδεκτά πλαίσια. Αυτές οι απόψεις, οι οποίες ομοιάζουν σε μεγάλο βαθμό προς εκείνες του αναβιωτή της επικούρειας φιλοσοφίας Pierre Gassendi (1592-1655), βρέθηκαν στο επίκεντρο της έντονης αντιπαράθεσης του Ιώσηπου Μοισιόδακα με τον Καστοριανό ιερέα και λόγιο Σεβαστό Λεοντιάδη (1690- 1765/70).