Εισήγηση Γερακίνη Αλεξάνδρας – Το σύγχρονο ρεαλιστικό εφηβικό μυθιστόρημα μαθητείας και η διδακτική του αξιοποίηση

Αλεξάνδρα Γερακίνη, Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός, Μ.Δ.Ε στη Λογοτεχνία

Είναι γεγονός πως οι έφηβοι δε διαβάζουν εξωσχολικά λογοτεχνικά βιβλία ή τουλάχιστον δε διαβάζουν στον βαθμό που θα θέλαμε ή δε διαβάζουν από εσωτερική ανάγκη ή αυτόβουλα. Ο σχολικός θεσμός δεν μπορεί να καλλιεργήσει την αγάπη για το βιβλίο και τα αίτια είναι ποικίλα. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται η έλλειψη προγραμματισμού και οι συνεχείς και ευκαιριακές αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα και στα αναλυτικά προγράμματα, η επιλογή των συγκεκριμένων κειμένων και σχολικών εγχειριδίων, ο τρόπος διδασκαλίας και αξιολόγησης του μαθήματος της λογοτεχνίας, ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του ελληνικού σχολείου καθώς και η κυριαρχία των ηλεκτρονικών μέσων και της τεχνολογίας.

Από το 2011 και ύστερα στα προγράμματα σπουδών του μαθήματος της Λογοτεχνίας γίνονται συνεχείς και ρητές αναφορές στην ανάγκη καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας στο πλαίσιο του σχολείου καθώς και στη διδασκαλία ολόκληρου λογοτεχνικού έργου, ωστόσο οι όποιες προσπάθειες σχετίζονται με μεμονωμένες προσπάθειες και πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών. Ανεξάρτητα από αυτές τις προσπάθειες που έχουν εθελοντικό και αποσπασματικό χαρακτήρα, είναι γενικά αποδεκτό ότι το εφηβικό μυθιστόρημα αποτελεί μέσο κοινωνικοποίησης των νέων και καλλιέργειας της φαντασίας και του συναισθηματικού τους κόσμου μέσα από το ταξίδι που προσφέρουν τα βιβλία σε όλες τις εκφάνσεις του ανθρώπινου πολιτισμού σε όλη την ποικιλία και τις αντιφάσεις του.

Πολλά σύγχρονα εφηβικά μυθιστορήματα κινούνται στον χώρο του ρεαλισμού, επιδιώκοντας να αναδείξουν τα σύγχρονα προβλήματα των νέων μέσα από μια ποικίλη θεματολογία. Πολλά από αυτά μάλιστα έχουν τη μορφή του bildungsroman, του μυθιστορήματος μαθητείας, στο οποίο δίνεται η εξέλιξη ενός ανθρώπου και η εσωτερική του ολοκλήρωση ή η πορεία του ήρωα από την άγνοια στη γνώση και στην επίγνωση του εαυτού του. Οι έφηβοι ήρωες βιώνουν οικογενειακά, προσωπικά και κοινωνικά προβλήματα και μέσα από οριακά και καθοριστικά γεγονότα οδηγούνται σταδιακά στην ψυχολογική και κοινωνική τους ωρίμανση .

Τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα σύγχρονου εφηβικού ρεαλιστικού μυθιστορήματος με χαρακτηριστικά μαθητείας αποτελούν τα βιβλία Κάπου ν’ ανήκεις του Φίλιππου Μανδηλαρά(2010), Το ημερολόγιο ενός δειλού του Βασίλη Παπαθεοδώρου(2014), και Ο άνεμος στα μαλλιά της της Ελένης Δικαίου(2015). Και στα τρία βιβλία οι έφηβοι πρωταγωνιστές ζουν στην Ελλάδα της κρίσης και έρχονται αντιμέτωποι με σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα μέσα από τα οποία θα κατανοήσουν τον κόσμο και θα διαμορφώσουν τελικά την ταυτότητα τους. Η παρούσα εισήγηση εστιάζει στην παρουσίαση των τριών εφηβικών μυθιστορημάτων καθώς και στον τρόπο με τον οποίο αξιοποιήθηκαν ως ολόκληρα λογοτεχνικά κείμενα στη διδασκαλία του μαθήματος της Λογοτεχνίας κατά τα σχολικά έτη 2015-2016 και 2016-2017 στο πλαίσιο καλλιέργειας μιας ουσιαστικής σχέσης και επαφής των μαθητών με τον κόσμο της λογοτεχνίας.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Γερακίνη, Α. (2016). «Η ανάγνωση ολόκληρου λογοτεχνικού έργου στο Γυμνάσιο», σελ. 324-330, Στο Γρόσδος, Σ. (επιμ.) Προγράμματα σπουδών-Σχολικά εγχειρίδια. Από το παρελθόν στο παρόν και το μέλλον, Τεύχος Α, 1^ο πανελλήνιο συνέδριο ΕΚΕΔΙΣΥ, Αθήνα, 2016, http://www.ekedisy.gr/wp-content/uploads/2016/10/%CE%A4%CF%8C%CE%BC%CE%BF%CF%82-%CE%B1%CE%84-2.pdf, ημερομηνία πρόσβασης 25/06/2017.

Ζερβού, Ε. (1999). «Το μάθημα της Λογοτεχνίας στο πλαίσιο της αγγλικής Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» στο Λογοτεχνία και Εκπαίδευση (επιμέλεια Βενετία Αποστολίδου & Βενετία Χοντολίδου), σελ. 131-145, Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα.

Κατσίκη-Γκίβαλου, Α.(2012). Από τα στενά όρια μιας διδασκαλίας, στην καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, στο Ε.ΚΕ.ΒΙ Φιλαναγνωσία επιμορφωτικό υλικό σεμιναρίου στο πλαίσιο των πράξεων: Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών, (διαθέσιμο online http://www.philanagnosia.gr/epimorfoseis/epimorfotiko-yliko/1583-epimorfotiko-yliko2 , ημερομηνία πρόσβασης 30/09/2016).

Πασχαλίδης, Γ. (1999). «Γενικές αρχές ενός προγράμματος για τη διδασκαλία της Λογοτεχνίας» στο Λογοτεχνία και Εκπαίδευση(επιμέλεια Βενετία Αποστολίδου & Βενετία Χοντολίδου), σελ. 319-333, Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα.

Πολάσνιεκ, Κ. (1992). Να δώσουμε στα παιδιά την όρεξη για διάβασμα, Καστανιώτης, Αθήνα.