Εισήγηση Παπαγιάννη Σταύρου – Επιστημολογικές πεποιθήσεις των φοιτητών της φιλοσοφικής σχολής για τη φύση & τη λειτουργία της επιστήμης & της επιστημονικής γνώσης

Σταύρος Παπαγιάννης, Φιλόλογος, Μτπ. Παιδαγωγικής ΑΠΘ

Με τον όρο Επιστημολογική Πεποίθηση (Epistemological Belief) εννοείται η εξειδικευμένη αντίληψη για τη φύση της γνώσης, καθώς και η αντίληψη σχετικά με τη διαδικασία του γιγνώσκειν (τρόπος μάθησης) (Conley et al., 2004, Hofer, 2000, 2001) και την φύση της επιστήμης (Liu & Tsai, 2008). Στη βιβλιογραφία σχετικές αντιλήψεις αναφέρονται και ως προσωπική επιστημολογία των υποκειμένων (Schraw, 2013).

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται τα ευρήματα μια εμπειρικής έρευνας σχετικά με τις επιστημολογικές πεποιθήσεις των φοιτητών/-τριων της Φιλοσοφικής σχολής του Α.Π.Θ. Στην έρευνα, χρησιμοποιήθηκε το διασκευασμένο ερωτηματολόγιο SEVs (Scientific Epistemological Views) των Tsai και Liu (2005), ενώ έγινε και η συλλογή ποιοτικών δεδομένων με τη μέθοδο της συνέντευξης.

Σκοπός της έρευνας ήταν η ανίχνευση του επιστημολογικού προσανατολισμού των φοιτητών/-τριών, ο οποίος εν συνεχεία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίον αποκτούν τη γνώση. Συγκεκριμένα διερευνήθηκαν οι εξής βασικές διαστάσεις σε σχέση με τους δημογραφικούς παράγοντες: α) η ‘καθοδηγούμενη από τη θεωρία εξερεύνηση’, β) ο ‘ρόλος της κοινωνικής διαπραγμάτευσης στην επιστημονική κοινότητα’, γ) οι ‘πολιτισμικές επιδράσεις στην επιστήμη’, δ) ο ‘δημιουργικός και αβέβαιος χαρακτήρας της επιστημονικής γνώσης’, ε) ο ‘ρόλος του επιστημολογικού προσανατολισμού στην επιλογή της στρατηγικής μάθησης’, στ) ‘η διαψευσιμότητα της επιστημονικής γνώσης’ και ζ) ‘η επίδραση του επιστημονικού πεδίου στην προσωπική επιστημολογία’.

Τα αποτελέσματα εμφάνισαν χαμηλούς δείκτες εσωτερικής συνέπειας, και οι υπολογισμένες τιμές των μέσων όρων κυμάνθηκαν γύρω από τη μέση τιμή της κλίμακας του επιστημολογικού συνεχούς γεγονός το οποίο αναδεικνύει ότι η πλειονότητα των φοιτητών/-τριών δεν έχει απόλυτα διαμορφωμένες επιστημολογικές πεποιθήσεις. Η στατιστική ανάλυση έδειξε ότι υπάρχουν στατιστικώς σημαντικά ευρήματα στις διαστάσεις της ‘καθοδηγούμενης από τη θεωρία εξερεύνησης’ και του ‘ρόλου της κοινωνικής διαπραγμάτευσης στην επιστημονική κοινότητα’, των ‘πολιτισμικών επιδράσεων στην επιστήμη’ και του ‘δημιουργικού και αβέβαιου χαρακτήρα της επιστήμης’.

Κατά κύριο λόγο ο επιστημολογικός προσανατολισμός της πλειονότητας των φοιτητών/-τριών είναι κονστρουκτιβιστικός. Όσον αφορά το φύλο, οι πεποιθήσεις των γυναικών έχουν κονστρουκτιβιστική τάση. Επίσης οι γυναίκες πιστεύουν στη διαδικασία της κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Η καταγωγή και το έτος σπουδών δεν διαφοροποιούν τις επιστημολογικές πεποιθήσεις. Σχετικά με τις διαφορές μεταξύ των τμημάτων, οι πεποιθήσεις των φοιτητών/-τριών των τμημάτων Φιλολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας καθώς και Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό κονστρουκτιβιστικό προσανατολισμό εν αντιθέσει με τους/τις φοιτητές/-τριες του τμήματος Ψυχολογίας, οι οποίοι/-ες τείνουν σε μεγαλύτερο βαθμό σε πεποιθήσεις με θετικιστική τάση.

Τέλος, από την ποιοτική έρευνα προέκυψε ότι οι πεποιθήσεις των φοιτητών/-τριών του τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής προσανατολίζονται επιστημολογικά στο παράδειγμα του κονστρουκτιβισμού και επιλέγουν τη μάθηση με σκοπό την κατανόηση, με ταυτόχρονη απόρριψη της τεχνικής της απομνημόνευσης. Επιπλέον οι φοιτητές/-τριες του τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής θεωρούν ότι ο ακαδημαϊκός τομέας επηρεάζει την προσωπική τους επιστημολογία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Conley, A. M., Pintrich, P. R., Vekiri, I., & Harrison, D. (2004). Changes in epistemological beliefs in elementary science students. Contemporary Educational Psychology, 29(2), 186-204.

Hofer, B. K. (2000). Dimensionality and disciplinary differences in personal epistemology. Contemporary Educational Psychology, 25(4), 378-405.

Hofer, B. K. (2001). Personal epistemology research: Implications for learning and teaching. Educational Psychology Review, 13(4), 353-383.

Liu, S. Y., & Tsai, C. C. (2008). Differences in the scientific epistemological views of undergraduate students. International Journal of Science Education,30(8), 1055-1073.

Schraw, G. (2013). Conceptual integration and measurement of epistemological and ontological beliefs in educational research. ISRN Education, 2013.

Tsai, C. C., & Liu, S. Y. (2005). Developing a multi‐dimensional instrument for assessing students’ epistemological views toward science. International Journal of Science Education, 27(13), 1621-1638.