Εισήγηση Καλομοίρη Τηλέμαχου – Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και η παραχώρηση του πρώτου Συντάγματος της Ελλάδας. Διδακτική πρόταση με την χρήση έργων τέχνης
10 Σεπτεμβρίου 2017Τηλέμαχος Καλομοίρης
tilemachoskalomoiris@gmail.com
Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου αποτελεί ξεχωριστό ιστορικό φαινόμενο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η συγκεκριμένη επαναστατική κίνηση του λαού και του στρατού οδήγησε στην παραχώρηση από τον απόλυτο μονάρχη, έως τότε, Όθωνα του πρώτου ελληνικού συντάγματος και στην εγκαθίδρυση ενός στοιχειώδους κοινοβουλευτισμού στο νέο Βασίλειο της Ελλάδας. Έχουν γραφτεί πολλές σελίδες, τόσο από τους πρωταγωνιστές των γεγονότων, όσο και από νεότερους ιστορικούς μελετητές, σχετικά με τα κίνητρα των επαναστατών, το μέγεθος της λαϊκής υποστήριξης και τον ρόλο των εκπροσώπων των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής. Οι δραματικές εκείνες στιγμές περιγράφονται γλαφυρά στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών. Η επαναστατική αυτή ενέργεια αποτέλεσε την θρυαλλίδα εξελίξεων για την πολιτειακή μορφή του βασιλείου, αλλά και μακροπρόθεσμα για το μέλλον της δυναστείας των Βιττελσβάχων στην Ελλάδα. Ακόμη και για τα πολιτικά κόμματα της εποχής, η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου συνετέλεσε, ώστε να υπάρξουν εξελίξεις και να ισχυροποιηθούν κάποια από αυτά και να αποδυναμωθούν άλλα. Εκείνη την εποχή, επίσης, ο ρόλος των Μεγάλων Δυνάμεων στα εσωτερικά πολιτικά πράγματα του ελληνικού κράτους θεωρείται αποφασιστικής σημασίας. Για παράδειγμα, μετά την εκδήλωση της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου, ο Ρώσος πρεσβευτής στην Αθήνα έχασε την θέση του, καθώς θεωρήθηκε από τον Τσάρο ότι η δραστήρια ανάμειξη του πρεσβευτή του υπέρ της επανάστασης εξέθετε την Ρωσία στις άλλες δύο Μεγάλες Δυνάμεις, την Γαλλία και την Μεγάλη Βρετανία. Η ανάλυση και η διερεύνηση των γεγονότων που οδήγησαν στην πραγματοποίηση της λαϊκής εξέγερσης και των συνεπειών της αποτελούν το γνωστικό αντικείμενο του μελετητή της ελληνικής ιστορίας των μέσων του 19ου αιώνα. Όσον αφορά, όμως, στη διδασκαλία του ιστορικού αυτού φαινομένου σε μαθητές ή φοιτητές, μπορεί να υπάρξει χρήση οπτικού υλικού, που καθιστούν το μάθημα της Ιστορίας πιο «ζωντανό» και άμεσα αντιληπτό. Για το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός της Επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, μπορούν να αξιοποιηθούν πίνακες ζωγραφικής, οι οποίοι απεικονίζουν τα γεγονότα της ιστορικής αυτής εξέγερσης. Βέβαια, ο ζωγράφος δεν υποκαθιστά τον ιστορικό, όπως επίσης, λόγω της καλλιτεχνικής αδείας μπορεί να μεταβάλει τα γεγονότα με την φαντασία του και να τα απεικονίσει, όπως νομίζει ότι συνέβησαν ή όπως, πολλές φορές, κατά την γνώμη του, τονίζουν τον ηρωισμό, την αυτοθυσία, την σκληρότητα των πρωταγωνιστών, με σκοπό να εμπνεύσει τα ανάλογα αισθήματα στον θεατή. Σχετικά με την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, υπάρχουν εξαίρετοι πίνακες ζωγραφικής, που αποτελούν σημεία αναφοράς. Αυτοί οι πίνακες χρησιμοποιούνται για να «ζωντανέψει» η ιστορική αφήγηση, αλλά και για να ελεγχθεί, μετά την παράθεση των ιστορικών μαρτυρίων των πρωταγωνιστών και των αναλύσεων των κατοπινών ιστορικών, η ιστορική «αλήθεια», δηλαδή η πιστότητα της απεικόνισης των γεγονότων από τον καλλιτέχνη.
Βιβλιογραφία
Διαμαντούρος Νικηφόρος, Περίοδος συνταγματικής μοναρχίας, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΓ΄, Νεώτερος Ελληνισμός από το 1833 ως το 1881, Αθήνα 1977.
Μακρυγιάννης Ιωάννης, Απομνημονεύματα, τόμοι Α΄ και Β΄, εκδόσεις Εστία, Αθήνα 2014.
Μαρκεζίνης Σπυρίδων, Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος (1828-1964), τόμος πρώτος (1828-1862), εκδόσεις Πάπυρος, Αθήνα 1966.
Πετρόπουλος Ιωάννης – Κουμαριανού Αικατερίνη, Περίοδος βασιλείας του Όθωνος (1833-1862), Διαμαντούρος Νικηφόρος, Περίοδος συνταγματικής μοναρχίας, Παπαδόπουλος Στέφανος, ο Κριμαϊκός Πόλεμος και ο Ελληνισμός, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΓ΄, Νεώτερος Ελληνισμός από το 1833 ως το 1881, Αθήνα 1977.
Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας (1770-1923), εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1989.
Hering Gunnar, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936, εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2008.
Petropulos John, Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο ελληνικό βασίλειο (1833-1843), Α΄ και Β΄, εκδόσεις Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1997.