Εισήγηση Ναλμπάντη Δημητρίου – Η συμβολή των σκεπτικών στην αναζήτηση της γνώσης («αδοξάστως βιούμεν»)

Δημήτρης Ναλμπάντης, Χημικός Μηχανικός MSc.

Οι Σκεπτικοί φιλόσοφοι, Πυρρώνειοι και Ακαδημικοί, μας παρέχουν έναν οδηγό για την προσέγγιση της γνώσης αλλά και την επίτευξη της ευδαιμονίας. Η εισήγηση θα αναφερθεί στο ιστορικό πλαίσιο ανάπτυξης της σκεπτικής προσέγγισης από τους Πυρρώνειους φιλοσόφους (Πύρρων, Τίμων, Αινησίδημος, Σέξτος) και τους Ακαδημικούς φιλοσόφους (Αρκεσίλαος, Καρνεάδης) σε ανταγωνισμό με τους σύγχρονους Στωικούς και Επικούρειους (Suber, Long).

Στην συνέχεια θα γίνει ανάλυση της προσέγγισης των σκεπτικών όσον αφορά τα δυνατά αποτελέσματα από την διαδικασία έρευνας ενός φαινομένου δηλαδή (α) η εύρεση και η συνεπακόλουθη βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε (οι «δογματικοί»), (β) η διαπίστωση ότι η εύρεση είναι αδύνατη (οι «ακαδημικοί») και (γ) η επίμονη συνέχιση της έρευνας (οι «σκεπτικοί») (Σέξτος Α’) αλλά και τα χαρακτηριστικά της σκεπτικής προσέγγισης όπως (α) την δράση προς αναζήτηση («ζητητική»), (β) την διάθεση αυτού που ερευνά («εφεκτική»), (γ) την απορία για το κάθε τι («απορητική») (Σέξτος Α’)

Επίσης θα παρουσιαστεί το πώς μάχεται ο σκεπτικισμός την αλαζονεία και την προπέτεια των φιλοσόφων, την προσπάθεια της επιστήμης να δώσει εξηγήσεις για πράγματα που ξεπερνούν την δύναμη του ανθρώπινου νού, την αξίωση του ανθρώπου να υψωθεί πάνω από τα μέτρα του (Σέξτος Β’) αλλά θα παρουσιαστεί και η σημασία των εκφράσεων της σκεπτικής στάσης της διανοίας όπως «Τάχα, έξεστι, ενδέχεται» (Ίσως, μπορεί, ενδεχομένως), «Επέχω», «Ουδέν ορίζω», «Πάντα εστίν αόριστα», «Πάντα εστίν ακατάληπτα», «ισοσθένεια» (σε κάθε λόγο αντιτίθεται ίσος λόγος) (Σέξτος Α’)

Θα περιγραφεί η σκεπτική προσέγγιση για την επίτευξη ευδαιμονίας («αδοξάστως βιούμεν») μέσω της «αταραξίας» της ψυχής, η οποία επιτυγχάνεται αναστέλλοντας την τοποθέτησή μας («εποχή») σε ερωτήματα στα οποία δεν μπορούμε να απαντήσουμε, αποδεχόμενοι ότι ούτε οι αισθήσεις ούτε ο νούς μπορούν να μας οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα¨, χρησιμοποιώντας την «Σκέψιν», δηλαδή την δύναμη να αντιπαραθέτουμε «φαινόμενα» και «νοούμενα», ελέγχοντας τα επιχειρήματα με τους «τρόπους της εποχής», ενώ για πρακτικούς σκοπούς επιτρέπουμε στον εαυτό μας να καθοδηγείται από τις δυνάμεις της φύσης και τα πάθη (αισθήματα), εφόσον και τα δύο βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας, από τους παραδοσιακούς νόμους και τα έθιμα, από την συσσωρευμένη πρακτική σοφία για το πώς μπορούν να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι, αναλύοντας τα υπέρ και τα κατά για να αποφύγουμε την πλάνη και να φτάσουμε στο αληθοφανές (το «εύλογον», το «πιθανό») (Σέξτος Α & Β)

Τέλος, η εισήγηση θα αναφερθεί στο πως σχετίζεται η σκεπτική προσέγγιση με την επιστήμη (ειδικότερα την νέα φυσική) διότι κατά την περιγραφή του Διογένη Λαέρτιου (9.78) για την προσέγγιση των σκεπτικών «οία γαρ φαίνεται τα πράγματα, μη τοιαύτα είναι εν τη φύσει, αλλά μόνον φαίνεσθαι» (διότι τα πράγματα δεν είναι στην πραγματικότητα όπως φαίνονται, αλλά μόνον φαίνονται ότι είναι έτσι) ενώ οι Μάνος Δανέζης και Στράτος Θεοδοσίου (Δανέζης – Θεοδοσίου) περιγράφουν την νέα επιστημονική γνώση η οποία αποδεικνύει ότι το Σύμπαν μας δεν μετριέται με την Ευκλείδειο Γεωμετρία και οι διαστάσεις του είναι παραπάνω από τρεις και επομένως η ανθρώπινη βιολογία, έτσι όπως είναι διαμορφωμένη και η οποία εκφράζεται μέσα από τις πέντε αισθήσεις μας, δεν έχει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνεται μορφές και σχήματα που είναι παραπάνω από τρεις διαστάσεις και έτσι δεν βλέπουμε το ίδιο το Σύμπαν, αλλά καθετί που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας δεν είναι πραγματικό, είναι απλώς η σκιά αυτού που πραγματικά υπάρχει.

Ο Επίλογος θα συνοψίσει το πως η σκεπτική προσέγγιση στην γνώση βοηθά τον άνθρωπο (α) να προσεγγίσει την ευδαιμονία μέσω της αταραξίας (απαλλασσόμενη η ψυχή από τις ψευδείς δοξασίες και αποκτώντας την επίγνωση ότι ο κόσμος είναι ένα απλό «φαινόμενο», συνηθίζει να μη συγκινείται από όσα συμβαίνουν μέσα σε αυτόν), (β) να αντιμετωπίσει τον δογματισμό κάθε είδους (στον κοινωνικό και πολιτικό βίο, τα εξωγενή δόγματα, και στις αρχές και πεποιθήσεις που έχουν εγκατασταθεί με έναν δογματικό τρόπο μέσα του, τα ενδογενή δόγματα), (γ) να επιτρέψει τον νού να «ανοίξει» και να κατανοήσει την νέα επιστημονική γνώση που ανατρέπει βασικές αντιλήψεις πάνω στις οποίες στηρίζεται ο σύγχρονος πολιτισμός

Βιβλιογραφία

Διογένης Λαέρτιος

Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνειες Υποτυπώσεις Α΄, Εισαγωγή: Τερέζα Πεντζοπούλου – Βαλάλα: Ο πυρρωνισμός, Μετάφραση Στυλιανός Δημόπουλος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2002

Σέξτος Εμπειρικός, Πυρρώνειες Υποτυπώσεις Α΄, Β’, Εισαγωγή: Τερέζα Πεντζοπούλου – Βαλάλα: Ο πυρρωνισμός, Μετάφραση Στυλιανός Δημόπουλος, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007

Vogt, Katja, “Ancient Skepticism”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/skepticism-ancient/>.

Suber, P. Οι Σκεπτικοί, Αναγνωστικό της Αρχαίας Σκεπτικής Φιλοσοφίας, Εισαγωγή στον Κλασικό Σκεπτικισμό. Θεσσαλονίκη, Θύραθεν, 2003.

A.A. Long. 1990. Η ελληνιστική φιλοσοφία, Στωϊκοί, Επικούρειοι, Σκεπτικοί, Μετάφρ. Σ. Δημόπουλος, Μ. Δραγώνα & Μονάχου. Αθήνα, ΜΙΕΤ, 2012

Μάνος Δανέζης, Στράτος Θεοδοσίου. Η κοσμολογία της νόησης, Εισαγωγή στην κοσμολογία, Αθήνα, Δίαυλος, 2003

Μάνος Δανέζης – Συμπαντική αλήθεια και Matrix Posted on 15/07/2016, http://www.awakengr.com/manos–danezis–sybantiki–alithia–ke–matrix/