Εισήγηση Καραμανώλη Ελένης – Γνωστική ασυμφωνία: δόμηση ή αποδόμηση των γνωστικών τειχών;
6 Σεπτεμβρίου 2017Ελένη Καραμανώλη, Υπ. Δρ. Φιλοσοφίας & Παιδαγωγικής ΑΠΘ
ekaramanoli@edlit.auth.gr
Η εισήγηση στοχεύει στην παρουσίαση των ευρημάτων μίας πιλοτικής έρευνας που θα πραγματοποιηθεί σε προπτυχιακούς φοιτητές του τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κατά το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018 που θα παρακολουθήσουν το μάθημα της «Διδακτικής μεθοδολογίας της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση». Το θεωρητικό έρεισμα για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας είναι ότι οι φοιτητές, επηρεασμένοι από την κυρίαρχη ιδεολογία-κουλτουρα και τις σχετικές προσωπικές μικροθεωρίες (στερεότυπα, προκαταλήψεις, κ.λπ.), είναι πολύ πιθανό να αγνοήσουν στρατηγικές για την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της σχετικής θεωρίας και να οδηγηθούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα με την εγκυρότητα και την αξιοπιστία για τις απατηλές ή λανθασμένες πηγές(φάρσα). Η έρευνα θα πραγματοποιηθεί σε δύο φάσεις: στην αρχική φάση (τέσσερις βδομάδες πριν το πείραμα) παραδείγματα κατασκευασμένων πηγών θα παρουσιαστούν στους φοιτητές, με τρόπο που η κριτική ανάλυση και αξιολόγηση θα εξηγηθούν, και τους πιθανούς λόγους γιατί οι άνθρωποι προσκολλούνται στις αρχικές τους μικροθεωρίες, β) στην επόμενη φάση(4 βδομάδες αργότερα) έξι φύλλα με πηγές, μερικές από τις οποίες θα είναι φάρσες, θα δοθούν διαδοχικά στους φοιτητές και θα τους ζητηθεί να τις σχολιάσουν. Στο τέλος, θα τους δοθεί ένα φυλλάδιο με τη συνολική αξιολόγηση των αντιδράσεων των φοιτητών και της μαθησιακής τους εμπειρία. Τα δεδομένα από την έρευνα θα αναλυθούν με τη μέθοδο της ποιοτικής ανάλυσης περιεχομένου. Η έρευνα αξιοποιεί στοιχεία από τις θεωρίες της γνωστικής ασυμφωνίας και του προκαθορισμένου αδιεξόδου μάθησης, επισημαίνει ότι η προσεκτική χρήση ποικίλων φαρσών και πρωτότυπων πηγών μπορεί να προκαλέσει κριτική αντανάκλαση, που είναι προαπαιτούμενο για τη νοητική αλλαγή και για μία βαθύτερη κατανόηση της αξίας της διδασκαλίας για την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης. Με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι «μικρθεωρίες» και οι «παρανοήσεις» των φοιτητών, δηλαδή τις ιδεολογικές προκαταλήψεις, στερεότυπα όταν αναλύουν και ερμηνεύουν τις ιστορικές πηγές, αναζητήθηκε μία κατάλληλη στρατηγική μέσω της «γνωστικής ασυμφωνίας» και του κατευθυνόμενου γνωστικού αδιεξόδου. Καθώς αυτές οι μικροθεωρίες δυσκολεύουν ακόμα και εμποδίζουν τη νοητική αλλαγή στην ανάλυση των εικόνων, γελοιογραφιών, διαγραμμάτων κ.λπ. και στη μέθοδο επίλυσης προβλημάτων. Αυτό το φαινόμενο εντοπίζεται στο μάθημα της διδασκαλίας της Ιστορίας, που είναι στενά συνδεδεμένη με τις ιδεολογίες, αξίες, προκαταλήψεις, προδιαθέσεις, συναισθηματικές φορτίσεις κ.λπ.
Μεσα από αυτήν την έρευνα προσδοκάται οι φοιτητές να αντιληφθούν πόσο δραματικά επηρεάζονται από τις μικροθεωρίες τους και τις κυρίαρχες αντιλήψεις στον τρόπο σκέψης τους, παρά τις θεωρητικές τους γνώσεις σε κάποια θέματα. Επιπλέον, να αποκαλυφθεί αν η γνωστική ασυμφωνία μπορεί να αποτελέσει μία καθοδηγητική στρατηγική σε συνδυασμό με το καθοδηγούμενο γνωστικό αδιέξοδο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Acharya Avidit , Blackwell Matthew & Sen Maya (2017). Explaining Preferences from Behavior: A Cognitive Dissonance Approach, pp. 1-36, available online at https://scholar.harvard.edu/files/msen/files/cognitive-dissonance-theory.pdf, accessed May 21, 2017.
Appleton, Ken (1997). Analysis and Description of Students’ Learning during Science Classes Using a Constructivist-Based Model, Journal of research in Science Teaching, 34 (3), pp. 303-318.
Bramschreiber, Terry (2013). Evolving Minds: Helping Students with Cognitive Dissonance, Electronic Theses and Dissertations, 82, pp.1-180, available online at http://digitalcommons.du.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1081&context=etd, accessed June 10, 2017.
Cooper, Joel (2007). Cognitive Dissonance. Fifty Years of a Classic Theory. Thousand Oaks (CA) & London: Sage Publications.
Egbo, Benedicta (2005). Critical Pedagogy as Transformative Micro-Level Praxis. Academic Exchange-Extra, June – July, University of Windsor, Ontario, available online at http://www.unco.edu/ae-extra/2005/6/Art-4.html, accessed October 20, 2016.
Festinger, Leon (1957). A Theory of Cognitive Dissonance, Stanford: Stanford University Press.
Fiscoe, Kristen (2016). The 25 Most Influential Psychological Experiments in History, Online psychology degree guide, available online at: file:///C:/Users/%CE%A7%CF%81%CE%AE%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%82/Desktop/%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%B1%CF%83%CF%85%CE%BC%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B9%CE%B1/The%2025%20Most%20Influential%20Psychological%20Experiments%20in%20History.html, accessed June 30, 2017.
Gawronski, Bertram (2012). Back to the Future of Dissonance Theory: Cognitive Consistency as a Core Motive, Social Cognition, 30 (6), pp. 652-668.
Goldonowicz, Joanna (2014). COGNITIVE DISSONANCE IN THE CLASSROOM: THE EFFECTS OF HYPOCRISY ON ACADEMIC DISHONESTY, pp.1-80, available online at http://etd.fcla.edu/CF/CFE0005338/Cognitive_Dissonance_in_the_Classroom–The_Effects_of_Hypocrisy_on_Academic_Dishonesty.pdf, accessed June 21, 2017.
Gorski, Paul (2009). Cognitive Dissonance: A Critical Tool in Social Justice Teaching, pp.1-8, available online at http://www.edchange.org/publications/cognitive-dissonance.pdf, accessed June 21, 2017.
Graham, Rachel D. (2007). Theory of Cognitive Dissonance as It Pertains to Morality, Journal of Scientific Psychology (June 2007), pp. 20-23, available online at http://www.psyencelab .com, accessed June 21, 2016.
Guerra Patricia L. & Wubbena Zane C. (2017). Teacher Beliefs and Classroom Practices Cognitive Dissonance in High Stakes Test-Influenced Environments, Issues in Teacher Education, 26 (1), pp. 35-51, available online at https://www.researchgate.net/publication/307980480_Teacher_Beliefs_and_Classroom_Practices_Cognitive_Dissonance_in_High_Stakes_Test-Influenced_Environments, accessed November 21, 2016.
Hansen, Edmund J. (2002). From Cognitive Dissonance to Self-Motivated Learning, Essays on Teaching Excellence, 13 (1), pp. 1-6, available online at http://podnetwork.org/content/uploads/V13-N1-Hansen.pdf, accessed June 21, 2016.
Hock, Roger R. (2009), Σαράντα μελέτες που άλλαξαν την ψυχολογία, Αθήνα: Τόπος.
Lee, Gyoungho, Kwon & Jaesool, Park (2001). What Do We Know about Students’ Cognitive Conflict in Science Classroom: A Theoretical Model of Cognitive Conflict Process. In Proceedings of the Annual Meeting of the Association for the Education of Teachers in Science (Costa Mesa, CA, January 18-21, 2001), available online at http://eric.ed.gov/?id=ED472903, accessed November 11, 2016.
Limón, Margarita (2001), On the Cognitive Conflict as an Instructional Strategy for Conceptual Change: A Critical Appraisal, Learning & Instruction,11 (4/5), pp. 357-380.
Piaget, Jean (1985).The Equilibration of Cognitive Structures: The Central Problem of Intellectual Development. Chicago: University of Chicago Press.
Rolka, Katrin, Rösken, Bettina & Liljedahl, Peter (2007). The Role of Cognitive Conflict in Belief Changes. In J. H. Woo, H. C. Lew, K. S. Park & D. Y. Seo (eds.), Proceedings of the 31 st Conference of the International Group for the Psychology of Mathematics Education. Seoul: PME, Vol. 4, pp. 121-128.
Tirosh, Dina, Stavy, Ruth & Cohen, Shmuel (1998). Cognitive Conflict and Intuitive Rules, International Journal of Science Education, 20 (10), 1257-1269.Sayce, Lucy (2010).The Way Out of Cognitive Conflict. A Planning Toolkit for Teachers. London: Reading Borough Council – National Centre for Excellence in the Teaching of Mathematics (NCETM), available online at http://www.school- portal.co.uk/GroupDownloadFile.asp?GroupId=1038414&ResourceId=3771999, accessed December 11, 2016.