Ημερομηνία: 23/05/2015
Θέμα: Σχέση φιλοσοφίας και επιστήμης κατά την ελληνιστική εποχή
Θεματική ενότητα συνεδρίου: Ελληνική φιλοσοφία και επιστήμη
Εισηγητής: Ελένη Καραμπατζάκη, Αναπλ. Καθηγήτρια Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΟΜΙΛΙΑΣ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μέχρι πρόσφατα ήταν κυρίαρχη η άποψη ότι η πρώτη επιστημονική επανάσταση έλαβε χώρα στη Δύση από την Αναγέννηση και εξής με κύριο χαρακτηριστικό την πλήρη, αν και σταδιακή βέβαια, αποδέσμευση των επί μέρους επιστημών από τον φιλοσοφικό κορμό. Είναι λιγότερο γνωστό , ωστόσο, ότι η πρώτη, αν και περιορισμένη λόγω των πειραματικών ιδιαίτερα αδυναμιών, προσπάθεια διαχωρισμού φιλοσοφίας ως mater scientiarum και επιστημών(ιδίως της αστρονομίας, των μαθηματικών, ακόμη και της μετεωρολογίας και χωρίς τυμπανοκρουσίες και της ιατρικής-ο ιατροφιλόσοφος Γαληνός έζησε τον 2ο μ.Χ. αιώνα- και κατά ορισμένους μελετητές η πρώτη επιστημονική επανάσταση κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής και της πρώιμης ελληνορωμαϊκής εποχής. Σκοπός της ανακοίνωσής μου είναι η συνοπτική παρουσίαση της πρόσληψης αυτής της σχέσης από φιλόσοφους-επιστήμονες, όπως ο Μέσος Στωικός του 1ου π. Χ. αι. Ποσειδώνιος ο Απαμέας ή Ρόδιος και επιστημόνων, όπως ο Αρχιμήδηςς , ο Ίππαρχος και ιδιαίτερα ο Αρίσταρχος ο Σάμιος. Με τις επιστήμες μέσα στον κλοιό του αριστοτελικού θεωρητισμού, η πρώτη, χωροταξική μπορούμε να πούμε , απελευθέρωση των επιστημών έγινε με την καθιέρωση της πτολεμαϊκής Αλεξάνδρειας και του Μουσείου της ως λίκνου θεραπείας των επιστημών σε αντιδιαστολή προς την φιλοσοφικοκρατούμενη Αθήνα. Έτσι δεν είναι περίεργο ότι φιλόσοφοι-επιστήμονες, όπως ο Ποσειδώνιος, υπέτασσαν την υποθετική μεθοδο φυσικών επιστημών, όπως η αστρονομία και η γεωγραφία, στις μεθοδολογικές, θεωρητικές αρχές της φιλοσοφίας με το επιχείρημα ότι οι επιστήμες παρατηρούν, μετρούν και τελικά περιγράφουν, ενώ η φιλοσοφία παρέχει τις αρχές της αιτιοκρατικής ερμηνείας. Αντίθετα επιστήμονες, όπως ο Αρίσταρχος, ο Ίππαρχος, ο Σέλευκος ο Βαβυλώνιος επεχείρησαν κάτω από το βάρος των εμπειρικών παρατηρήσεων ανεπιτυχώς από ιστορική άποψη να “σώσουν τα φαινόμενα” με τη διατύπωση υποθέσεων, όπως ο ηλιοκεντρισμός και η κίνηση της γης περί τον άξονά της, οι οποίες επαληθεύθηκαν αιώνες αργότερα. Πάντως είναι γεγονός ότι λόγω του ανεκτικού ελληνιστικού συγκρητισμού και της απομάκρυνσης της θρησκείας από τη λογική ερμηνεία του κόσμου, η φιλοσοφία και οι επιστήμες συμπορεύτηκαν για αρκετό διάστημα χωρίς ιδεολογικές και κοινωνικές ακρότητες- το τέλος της Υπατίας ανήκει στην αρχή άλλης εποχής- , έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί απρόσκοπτα η μεγάλη επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος της ελληνιστικής και ελληνορωμαϊκής εποχής.
No Comments