Ημερομηνία: 24/05/2015
Θέμα: Επιστημολογικός κατακερματισμός και ενοποίηση του πεδίου της σύγχρονης Ψυχολογίας: προβλήματα και προοπτικές για την επιστήμη σε περιόδους κρίσης
Θεματική ενότητα συνεδρίου: Φιλοσοφία και επιστήμες υγείας
Εισηγήτρια: Λαμπρινή-Θεοδώρα Ακαλέστου Ψυχολόγος & Μανόλης Δαφέρμος, Αναπλ. Καθηγητής Επιστημολογίας της Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
ΒΙΝΤΕΟ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επιστημονική Περιοχή: Κοινωνικές Επιστήμες, Κοινωνιο-ψυχολογία.
(Συμμετοχή της Εργασίας στο Συνέδριο με τη μορφή poster)
Οι καταβολές της επιστήμης της Ψυχολογίας εντοπίζονται στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία. Οι φιλοσοφικοί στοχασμοί του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, των Ιώνων, των Επικούρειων, των Στωικών και άλλων φιλοσόφων, έφεραν στο φώς σημαίνοντες προβληματισμούς αναφορικά με τις σχέσεις ψυχής, νου, και σώματος, θέτοντας ως σημείο αναφοράς την ανθρώπινη ευδαιμονία. Οι προοπτικές περί της ανθρώπινης ψυχής, αναδιαμορφώθηκαν κατά την περίοδο του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, προετοιμάζοντας σταδιακά ένα Νεωτερικό υπόβαθρο για τη μελέτη της φιλοσοφίας της επιστήμης της Ψυχολογίας. Κατά την περίοδο του 19ου αιώνα, η Ψυχολογία διακρίθηκε σταδιακά από το πεδίο της Φιλοσοφίας, και επηρεάστηκε σε μεγαλύτερο βαθμό από τα επιστημονικά και μεθοδολογικά παραδείγματα των Θετικών Επιστημών, γεγονός, που είχε ως αποτέλεσμα, τη μετατροπή της σε ανεξάρτητη επιστήμη, έως και τον 21ο αιώνα. Σήμερα, η Ψυχολογία φαίνεται να έχει δεχθεί μεγάλο αριθμό θεωρητικών και μεθοδολογικών επιρροών, τόσο από τις θετικές, όσο και από τις λοιπές κοινωνικές επιστήμες, με αποτέλεσμα να καταφέρει να ειδικευτεί και να διακριθεί σε δεκάδες επιμέρους επιστημονικούς κλάδους, οι οποίοι προάγουν τη διαθεματικότητα (π.β., Κοινωνική-Πειραματική Ψυχολογία, Γνωστική Ψυχολογία, Αναπτυξιακή Ψυχολογία, Νευρο-ψυχολογία, Ψυχομετρία, Κλινική Ψυχολογία / Συμβουλευτική Ψυχολογία, Ψυχολογία της Υγείας, Σχολική Ψυχολογία, Εγκληματολογική Ψυχολογία κ.α). Η ταχύτατη ανάπτυξη του επιστημονικού πεδίου της Ψυχολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, φαίνεται να έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον ενός μεγάλου αριθμού μελετητών, συναφών και μη κλάδων, καθώς όλα δείχνουν, πώς πρόκειται για μία εξελισσόμενη επιστήμη, η οποία δύναται να συμβάλλει τα μέγιστα (μέσω της πρόληψης, της διάγνωσης, και της θεραπείας) στην προαγωγή τόσο της ψυχικής, όσο και της σωματικής υγείας του ανθρώπου. Ωστόσο, παράλληλα, ένας μεγάλος αριθμός φιλοσόφων και θεωρητικών της επιστήμης, διαπιστώνει την εμφάνιση κάποιου είδους «κρίσης» στα επιστημολογικά θεμέλια της σύγχρονης Ψυχολογίας, η οποία δυνητικά δύναται να δυσχεράνει την εκπλήρωση των κοινωνικών στόχων, τους οποίους θέτει η Ψυχολογία ως επιστήμη. Διανύει πράγματι η επιστήμη της Ψυχολογίας μία περίοδο «κρίσης»; Εάν ναι, τότε σε ποιους παράγοντες οφείλεται; Μπορεί άραγε να ξεπεραστεί αποτελεσματικά; Ποια είναι η θέση και ο ρόλος μίας επιστήμης, που βρίσκεται σε «κρίση», απέναντι σε μία κοινωνία, η οποία βιώνει μία Πολιτισμική-Ιστορική κρίση; Σκοπός της παρούσας εργασίας, είναι η κριτική επανεξέταση των ερωτημάτων αυτών, διαμέσου της βιβλιογραφικής ανασκόπησης των διακριτών επιστημολογικών προβληματισμών, οι οποίοι αφορούν τις έννοιες της «κρίσης», του «κατακερματισμού», και της «ενοποίησης» του πεδίου της επιστήμης της Ψυχολογίας. Σε ένα πρώτο επίπεδο, συνεκτιμάται η συνεισφορά των διαφόρων δηλώσεων περί κρίσης στην Ιστορία της επιστήμης της Ψυχολογίας (από τον 19ο αιώνα έως το σήμερα). Ορισμένοι θεωρητικοί, έκαναν λόγο τόσο για θεωρητικό, όσο και για γλωσσικό και μεθοδολογικό κατακερματισμό της γνώσης του πεδίου της Ψυχολογίας, ο οποίος και οδήγησε σε «κρίση» του τομέα. Με αυτό τον τρόπο, αναδύθηκε σταδιακά η ανάγκη δημιουργίας ενός διαφορετικού επιπέδου ανάλυσης της επιστήμης. Παράλληλα, ένας σημαντικός αριθμός μελετητών, σε μία προσπάθεια συνασπισμού της πολυφωνίας της επιστήμης της Ψυχολογίας, ανέδειξε τη συνεισφορά της Διαλεκτικής προσέγγισης, του Πλουραλισμού, και της θεωρίας του Ενοποιητικού Θετικισμού, προκειμένου να προάγει τη δημιουργία νέας και ενιαίας ψυχολογικής γνώσης. Ολοκληρώνοντας, στόχος της παρούσας εργασίας, είναι ο αναστοχασμός των επιστημολογικών προοπτικών, που φέρει η σύγχρονη Ψυχολογία, έτσι ώστε πρωτίστως να υπερβεί τις «κρίσεις» στο εσωτερικό του κλάδου, και εν συνεχεία στο εσωτερικό των ανθρωπίνων κοινωνιών, εκπληρώνοντας το ρόλο της ως κοινωνική επιστήμη. Ενδεικτική Βιβλιογραφία: Βλάχου, Γ. (1980). Πλουραλισμός και Προσωποκρατία. Στοχασμοί για Μία Νέα Θεωρία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ανάτυπο. Επιστημονική Επετηρίδα της Παντείου Ανώτατης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών. Αθήνα. De Groot, A. D. (1990). Unifying psychology: A European view.New Ideas in Psychology, 8(3) 309- 320. Drob, S. L. (2003). Fragmentation in Contemporary Psychology: A Dialectical Solution. Journal of Humanistic Psychology, 43(4)102-123. Γιαννόπουλος, A., Ρούφος, Ρ., Τερζάκης, Α.,Τσιρόπουλος, Κ., &Χατζίνης, Γ. (1983). Κριτικοί Προβληματισμοί. Πεζογραφήματα. (Τόμος Α’) Αθήνα: Οι εκδόσεις των φίλων. Fromm, E. Αναλυτική Κοινωνική Ψυχολογία και Κοινωνική Θεωρία. (Σ. Καμπουρίδη, Μτφ.).Εκδόσεις Αρίων. Goertzen, J. R. (2008). Psychology On the Possibility of Unification: The Reality and Nature of the Crisis in Psychology. Theory Psychology, 18, 829-852. Healy, P. (2012). Toward an Integrative, Pluralistic Psychology: On the Hermeneuticodialogical Conditions of the Possibility for Overcoming Fragmentation. New Ideas in Psychology, 271-280. Henriques, G. R. & Cobb, H. C (2004). Introduction to the Special Issues on the Unified Theory. Journal of Clinical Psychology, 60(12)1203–1205. Mülberger, A. (2008). Psychologists on Psychology: Controversies on Crisis in Crescendo (1897-1933). International Workshop, Max Planck Institute for the History of Science, Berlin. Slife, B. D., & Williams, R. N. (1997). Toward a Theoretical Psychology: Should a Subdiscipline be Formally Recognized? American Psychologist, 52, 117-129. Slife, B. D. (2000). Are Discourse Communities Incommensurable in a Fragmented Psychology? The Possibility of Disciplinary Coherence. The Journal of Mind and Behavior, 21, 261-271. Stam, H. J. (2004). Unifying Psychology: Epistemological Act or Disciplinary Maneuver? Journal of Clinical Psychology, 60(12)1259–1262. Staats, A. W. (1986). Unified Positivism: A Philosophy for Psychology and the Disunited Sciences.Theoritical & Philosophical Psychology, 6(2)77-90. Staats, A. W. &Μos, L. P. (1987). (Eds). Annals of Theoretical Psychology: Volume 5.Plenum Press.New York and London. Sturm,Τ. & Mόlberger, Α. (2012). Crisis Discussions in Psychology—New Historical and Philosophical Perspectives.Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, 43,425–433. Trafimow, D. (2012). The Role of Mechanisms, Integration, and Unification in Science and Psychology.Theory & Psychology, 22(5) 697– 703. Tolman, C. W. & Lemery, C. R. (1990).How to Reconcile Theoretical Differences in Psychology.New Ideas in Psychology. 8(3)397-402. Valsiner, J. (2006). Dangerous Curves in Knowledge Construction within Psychology Fragmentation of Methodology.Theory Psychology,16,597. Wertheimer, M. (1987). Unification Through'”Fragmentation”: An Apparently Possibly Paradoxical Plea. Theoritical & Philosophical Psychology, 7(1)28-30. Yanchar, S. C &Slife, B. D. (1997).Pursuing Unity in a Fragmented Psychology: Problems and Prospects.Review of General Psychology,1(3)235-255. Zittoun, T. & Gillespie, A. & Cornish, F. (2009). Fragmentation or Differentiation: Questioning the Crisis in Psychology.Integrative Psychological and Behavioral Science, 43,104-115.