Τεχνολογία & παγκόσμια διακυβέρνηση: ιχνηλατώντας τη σχέση γνώσης & ισχύος, με την ιστοριογραφική καταφυγή στον J. Ruggie

Κυριάκος Μικέλης, Επ. Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Η ανακοίνωση εξετάζει τη σχέση μεταξύ της γνώσης και της ισχύος και συνεπακόλουθα εκείνη μεταξύ της τεχνολογίας και της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Εν προκειμένω και υπό ένα ιστοριογραφικό πρίσμα της Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων, οδηγός συνιστά το πρωτοπόρο άρθρο του J. Ruggie ‘‘Διεθνείς Αποκρίσεις στην Τεχνολογία: Έννοιες και Τάσεις’’, δημοσιευθέν το 1975 στο περιοδικό International Organization. Εκεί, ο Ruggie πραγματεύτηκε τη συλλογική απάντηση των κρατών σε καταστάσεις καίρια καθορισμένες από την επιστήμη/τεχνολογία, ρητά εντοπίζοντας τρία πλαίσια θεσμοποίησης. Διέκρινε μεταξύ των «επιστημικών κοινοτήτων» (γνωσιο-κεντρικές κοινότητες με αξίωση στη δημόσια πολιτική), των «διεθνών καθεστώτων» (ήτοι συνεργατικά πλαίσια περιέχοντα αμοιβαίες προσδοκίες και κοινώς συμφωνημένους κανόνες) και των «διεθνών οργανισμών» (οργανισμοί συγκροτούμενοι, με επαρκή επισημότητα, από κράτη ή γενικότερα διεθνούς δρώντες). Αν και όχι ομοιόμορφα, αμφότερες οι έννοιες αναπτύχθηκαν εντός της διεθνολογίας, επιδεχόμενα πολυδιάστατη ανάλυση με την πάροδο του χρόνου. Παρά τις θεωρητικά φιλελεύθερες καταβολές του Ruggie, οι ανωτέρω τρεις έννοιες, κυρίως οι δύο τελευταίες, άντλησαν την προσοχή πολλαπλών διεθνολογικών θεωρήσεων, όπως μεστά και συμπυκνωτικά παρουσιάζεται στην ανακοίνωση. Εδώ, είναι αξιοσημείωτο το μάλλον περιορισμένο ενδιαφέρον για την ταυτόχρονη ανάδειξη των εννοιών ως απαντήσεων ακριβώς στις τεχνολογικές εξελίξεις και προκλήσεις. Την περίοδο συγγραφής του άρθρου, οι τελευταίες ήταν οπωσδήποτε σημαντικές, όμως χωρίς να έχει ακόμα επέλθει η κοινωνία της πληροφορίας και οι νέες τεχνολογίες που συγκροτούν τη λεγόμενη τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Με αυτό το δεδομένο, το άρθρο και οι οικείοι προβληματισμοί του Ruggie θέτονται υπό εκτίμηση και αναθεώρηση.

Όροι-κλειδιά: Διεθνείς Σχέσεις, θεωρία και ιστοριογραφία Διεθνών Σχέσεων, παγκόσμια διακυβέρνηση, τεχνολογία, γνώση, ισχύς, J. Ruggie, διεθνή καθεστώτα, διεθνείς οργανισμοί, επιστημικές κοινότητες

Ενδεικτική βιβλιογραφία

– Kouskouvelis, I. and K. Mikelis (2018) ‘‘Institutions and International Political Economy: Realist Readings of International Regimes’’ in S. Vliamos and M. Zouboulakis (eds) ‘Institutionalist Perspectives on Development: A Multidisciplinary Approach’, 191-209, Palgrave Macmillan

– Ruggie, John Gerald (1975) ‘‘International Responses to Technology: Concepts and Trends’’ International Organization 29, 3, 557-583

– Αντωνιάδης, Α. (2001) ‘‘Κατασκευάζοντας την (Παγκόσμια) Πολιτική: Ο Ρόλος και η Λειτουργία των Επιστημονικών Κοινοτήτων’’ Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης τ. 18 (2001), 97-126.

– Λιαρόπουλος, Α. (2023) Κυβερνοχώρος και Παγκόσμια Τάξη. Αθήνα: Παπαζήσης

– Μικέλης, Κ. (2022) ‘‘Επιστημικές Κοινότητες και Διακυβέρνηση του Κυβερνοχώρου’’ στο Α. Λιαρόπουλος και Α. Μποζίνης (επιμ.) Διακυβέρνηση του Κυβερνοχώρου και Κυβερνοασφάλεια στις Διεθνείς Σχέσεις, 49-76, Αθήνα:Παπαζήσης

– Μποζίνης, Α., Ε. Κατσούλη και Ι. Ρεφανίδης (2004) ‘‘Εφαρμογή και Eπιπτώσεις της Xρήσης Νέων Τεχνολογιών στις Διεθνείς Σχέσεις (Οικονομία – Πολιτική): Από την Διεθνή Πολιτική Οικονομία στην Διεθνή Πολιτική Νέα Οικονομία’’ Αγορά Χωρίς Σύνορα 9, 3, 229-243.

– Φραγκονικολόπουλος, Χ. και Φ. Προέδρου (2015) Παγκόσμια Πολιτική – Δρώντες, δομές και Διαδικασίες, Αθήνα: ΣΕΑΒ