Επ. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
kmikelis@uom.edu.gr
Η έννοια του ‘διεθνούς’ και η ιστορία της
Η ανακοίνωση έχει ως σκοπό την παρουσίαση και την πραγμάτευση του ρόλου ή θέσης της εννοιολογικής ιστορίας (ήτοι, της ιστορίας των ιδεών), στο πλαίσιο του επιστημονικού κλάδου των Διεθνών Σχέσεων και δη του υποκλάδου της Ιστοριογραφίας των Διεθνών Σχέσεων, αφετέρου τη συσχέτισή της με την αναζήτηση και συζήτηση της επιστημονικής ταυτότητας εντός της Διεθνολογίας. Αναφορικά με την δομή, προσφέρεται αρχικά η ανάδειξη της πολυσημίας του ‘διεθνούς’, με την κατάδειξη ανταγωνιστικών οπτικών επί της έννοιας. Στη συνέχεια, υπάρχει γενίκευση της διερεύνησης της τελευταίας αλλά και συνδεόμενων στοιχείων και πτυχών (π.χ. αναρχία, διπλωματία, ισχύς, κράτος, κυριαρχία κλπ) υπό την ιστοριογραφική θεματική των Διεθνών Σχέσεων, νοούμενη ειδικότερα ως ιστορία της επιστήμης και των οικείων ιδεών. Η προσοχή δίνεται στα σχετικά επιστημολογικά και μεθοδολογικά χαρακτηριστικά ή διακυβεύματα. Ακολουθεί η εξειδίκευση στη σχέση μεταξύ της κατανόησης του ‘διεθνούς’ και της εξιστόρησής του. Τέλος, αναδεικνύεται συμπυκνωτικά η κατά Π. Κονδύλη προσέγγιση στις ιδέες και στην ιστορία τους και η σημασία της για τη διεξαγωγή της εννοιολογικής ιστορίας στη Διεθνολογία. Συνολικά, επιχειρηματολογείται πως είναι δυνατή η διαλεκτική και περιεκτική προσέγγιση του ΄διεθνούς’ με κριτική επίγνωση των παγίδων του δογματισμού, ωστόσο αναγνωρίζοντας την εμπλοκή κρίσιμων θεμάτων που αφορούν την πολυσημία και τη διαπειθαρχικότητα. Επίσης, η κατά τα ως άνω ιστοριογραφική θεματική συνιστά τμήμα και μορφή της ευρύτερης ανάδειξης της επιστημονικής ταυτότητας των Διεθνών Σχέσεων, με συμπερίληψη προβληματισμών που σχετίζονται όχι μόνο με την ιστορία αλλά και με την κοινωνιολογία ή τη φιλοσοφία. Ενέχει κρίσιμες προκλήσεις, ιδίως δεδομένης της στροφής από την κλασσική περιγραφή ή ερμηνεία των ιδεών στην κατάδειξη της αμφισημίας και της δυνατότητας για την ανατροπή των νοημάτων. Τέλος, χωρίς να χρειάζεται η λήψη του περιεχομένου των εννοιών τοις μετρητοίς ούτε η αναγωγή της διεθνούς (ή και της επιστημονικής) πραγματικότητας στις ιδέες, αν μη τι άλλο οι τελευταίες –όπως αντανακλώνται στις δομές σκέψης– συνιστούν όχι κάτι αδιάφορο αλλά ‘επικίνδυνο’ ως σημεία αντιπαράθεσης. Ταυτόχρονα, τα ερμηνευτικά παίγνια μπορούν κάλλιστα να κατανοηθούν και ως πολιτικά, καθόσον ενέχουν συνέπειες για τη δόμηση και τις εκφάνσεις του ‘διεθνούς’.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
– Gofas, A., Hamati-Ataya, I., & Onuf, N. (eds) (2018) The SAGE Handbook of the History, Philosophy and Sociology of International Relations. SAGE
– Mikelis, K. (2015) Realist Stronghold in the Land of Thucydides? Appraising and Resisting a Realist Tradition in Greece. European Quarterly of Political Attitudes and Mentalities, 4, 4, 15-32
– Schmidt, B. (2013) On the History and Historiography of International Relations. Στο Carlsnaes, W., Risse, T. & Simmons, B. (eds) Handbook of International Relations, 3-28. London: Sage (2η έκδοση)
– Αντωνιάδης, A.(2010) Ιδέες, Ηγεμονικοί Λόγοι και Διεθνείς Σχέσεις. Σε Λάβδας, Κ., Χρυσοχόου, Δ. & Ξενάκης, Δ. (επιμ.) Κατευθύνσεις στη Μελέτη των Διεθνών Σχέσεων. Αθήνα: Σιδέρης, 141-160
– Γκόφας, Α., & Τζιφάκης, Ν. (2017) Θεωρητικές Προβολές στη Διεθνή Πολιτική. Η Σινο-αμερικανική Πρόκληση. Αθήνα: Πεδίο
– Ήφαιστος, Π. (2009) Κοσμοθεωρία των Εθνών: Συγκρότηση και Συγκράτηση των Κρατών, της Ευρώπης και του Κόσμου. Αθήνα: Ποιότητα
– Κονδύλης Π. (2001) Επιστήμη, Ισχύς και Απόφαση. Αθήνα: Στιγμή
– Κουσκουβέλης, Η. (2004) Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις. Αθήνα: Ποιότητα
– Μακρής, Σ. (2013) Ιστοριογραφία & Πολιτική Φιλοσοφία των Διεθνών Σχέσεων στην Ελλάδα: Η Μεταθεωρητική Συζήτηση. Αθήνα: Σάκκουλας
– Μικέλης, Κ. (2016) Αυτο-αναστοχασμός ως τα Άκρα; Η Ανάλυση του Λόγου στη Διεθνή Θεωρία και στην Ιστοριογραφία της Επιστήμης των Διεθνών Σχέσεων. Τετράδια Πολιτικής Επιστήμης, τ. 8, 137-161
– Ύφαντής, Κ. (2016) Ο Λόγος της Διεθνούς Θεωρίας. Στο Μεταξάς, Α. (επιμ.) Πολιτική Επιστήμη. Διακλαδική και Συγχρονική Διερεύνηση της Πολιτικής Πράξης. Τόμος VII Διεθνείς Σχέσεις. Συσχετισμοί και Διεξαρτήσεις. Αθήνα: Σιδέρης, 175-195
– Χρυσοχόου, Δ. 2006, Δοκίμιο για τη Διεθνή Θεωρία. Νέες Μορφές Κυριαρχίας και Συναρχίας. Αθήνα: Παπαζήσης