Ανάργυρος Δημητριάδης

Ιδιωτικά Σχολεία ΑΞΙΟΝ Ξάνθης

mariopernniola@gmail.com

Το πέρασμα από την πολιτική ιδεολογία στην πολιτική επιστήμη στα Πολιτικά του Αριστοτέλη

Αν ιδεολογία είναι ένα σύνολο πεποιθήσεων που νομιμοποιούν και φυσικοποιούν ένα σύστημα μηχανισμών εξουσίας θα πρέπει να τονιστεί ότι διαφορετικές πολιτικές θεωρίες ξεκινούν και από διαφορετικές προκείμενες που ενδέχεται να είναι και ασυμφιλίωτες. Έτσι και τα βασικά πολιτικά συστήματα στον Αριστοτέλη εκκινούν από διαφορετικές προκείμενες. Στα Πολιτικά 1274β32-41, 1274β41-1276β15 η συζήτηση στρέφεται στον πολίτη και καθώς κάθε πολίτης διαφέρει λόγω του πολιτεύματος που τον καθορίζει αναδεικνύονται διαφορετικές απόψεις για τον ορισμό του πολίτη. Όμως πρέπει να τονιστεί πως για να γίνει μία συζήτηση πολλών απόψεων για την πολιτική και για την πόλη απαιτείται ένα ιδιαίτερος χώρος, ειδάλλως θα περιοριζόμασταν σε ιδεολογικούς μονολόγους. Αυτούς που βάζει να συμμετέχουν στο χώρο που θέτει ο Αριστοτέλης είναι ο δημοκράτης, ο ολιγαρχικός, ο φιλόσοφος και ο σοφιστής (Γοργίας). Το άνοιγμα στη σκέψη προϋποθέτει έναν χώρο εξίσωσης και ισότητας για να ξετυλιχθεί η συζήτηση και η αναζήτηση, διαφορετικά, οι γνώμες περί πολιτευμάτων δε θα επικοινωνούσαν και θα παρέμεναν ασυμφιλίωτες. Έτσι, ο δημοκρατικός ακούει για την αξία των λίγων, ο ολιγαρχικός ακούει για τις αξίες των πολλών όπως η ελευθερία και η ισότητα. Ο Γοργίας προβάλλει τη «θέσει» πράξη της πολιτείας για το τι είναι πολίτης και άρα και την τέχνη της πολιτικής και ο φιλόσοφος αναζητά αυτό το κοινό στοιχείο που θα δημιουργήσει την πολιτική επιστήμη. Ο χώρος αυτός είναι η ίδια η θέσμιση της πολιτικής. Αν αποπειράται από τον Αριστοτέλη να βρεθεί μία κοινή βάση, αυτό δείχνει ότι παράλληλα αναζητείται η απαρχή της πολιτικής επιστήμης που θα γνώσει και θα ορίσει το περιεχόμενο για την αλήθεια ενός καθολικού πολιτικού κανόνα. Κατά συνέπεια, ο πολιτικός επιστήμονας τείνει και μάλλον οφείλει να λειτουργήσει ως φυσικός φιλόσοφος προκειμένου να εντοπίσει υπεριστορικές αρχές για την επιστήμη της πολιτικής. Η πόλις τίθεται ως πολιτικό επίδικο και αρχίζει να διαμορφώνεται εννοιολογημένη διαφορετικά και πρωτότυπα από τον Αριστοτέλη σε σχέση με όποια κατεστημένη άποψη υπήρχε στην εποχή του, μέσα από μία διαλεκτική με τη βοήθεια του λόγου. Το γενικό καλό ως τέλος δημιουργεί ένα κοινό κριτήριο μέτρησης με αριθμητή τα διάφορα πολιτικά συστήματα και παρονομαστή το κοινό αγαθό. Η συμμετοχή σε αυτήν την σκέψη ενώνει τις διαφορετικές μονάδες θέτοντας σε κίνηση μία έρευνα επάνω στο τι μπορούμε να γνωρίσουμε αναφορικά με το πολιτικό: να κατανοήσουμε τις προϋποθέσεις αλλά και τις δεσμεύσεις της πολιτικής σκέψης, της διαλεκτικής πορείας αλλά και της πρακτικής που θα ακολουθηθεί: Ποιες έννοιες προϋποτίθενται για μία πολιτική θεωρία; Έννοιες όπως του αγαθού, του ανθρώπου, του τέλους, της διαλεκτικής, της αλήθειας, του καλύτερου πολιτεύματος και της έννοιας της δικαιοσύνης, της εξουσίας και της διανομής της. Αυτές οι έννοιες έχουν ένα χαρακτήρα επιτελεστικό συνδυάζοντας και αλληλεξαρτώντας τη θεωρία με την πράξη. Κατά συνάφεια, το αριστοτελικό πολιτικό «φύσει» μετουσιώνεται σε μία μορφή ιδιότυπου νατουραλισμού που αλληλεπιδρά με το ενδεχόμενο, το πιθανό έτσι ώστε στο πολιτικό διακύβευμα το εμπειρικό βίωμα απαιτεί έναν φρόνιμο νου που να μπορεί να δει σοβαρά τη σχέση του με τον λόγο και τα πάθη αλλά και τη δέσμευσή του απέναντι στον προβληματισμό της κοινωφελείας. Έτσι, η φρόνηση και η πολιτική ανθρωπολογία που αρχίζει να ξεδιπλώνεται, προσβλέπουν προς μία έννοια ευδαιμονίας μέσω του πολιτικού τρόπου.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Αριστοτέλους Πολιτικά, εκδ. Ζήτρος

WHAT IS IDEOLOGY? John Levi Martin University of Chicago, Chicago, Illinois, United States of America

http://home.uchicago.edu/~jlmartin/Papers/What%20is%20Ideology.pdf

Eagleton Terry, Ideology an Introduction https://archive.org/stream/TerryEagleton

IdeologyAnIntroduction/TerryEagletonIdeologyAnIntroduction_djvu.txt

Aristotle, C.D.C. Reeve (trans.)-Politics -Hackett Publishing (1998)

Aristotle. William Ellis – The politics of Aristotle _ a treatise on government (2009, Floating Press)

Aristotle_On_Equality, Ayodeji K. Perrin, August 9, 2007

Aristotle_Political_Decision_Making_and and the Many, in Lockwood, T. and Samaras, T. (eds.) 2015

Aristotle’s Politics: A Critical Guide (Cambridge University Press) 9. Aristotles_natural_democracy, Josiah Ober, Princeton University

Draft of September 5, 2004.

Published in R. Kraut and S. Skultety (eds.), Aristotle’s Politics: Critical Essays Lanham, Md.: Rowman and Littlefield 2005), 223-243.

Bielskis_Philosophia_2016, Ανθρώπινη ύπαρξη και Αριστοτελική Αρετή, Φιλοσοφία, 46 II, 2016, σσ. 97-116

Cammack_Aristotle on the Virtue of the Multitute, Political Theory 2013 41: 175

Carnes Lord-Education and Culture in the Political Thought of Aristotle-Cornell Univ Pr (1982)

Coby_Aristotle’s Four Conceptions of Politics The Western Political Quarterly, Vol.

39, No. 3 (Sep., 1986), pp. 480-503, Published by: University of Utah on behalf of the Western Political Science Association

Leontsini, Concept for Οthers, Aristotle’s notion of political friendship, Via Contemplativa, Αθήνα, 2006

Curtis N. Johnson (auth.) – Philosophy and Politics in Aristotle’s Politics (2015, Palgrave Macmillan US), 2015

Dunning_The Politics of Aristotle, Political Science Quarterly, Vol. 15, No. 2 (Jun., 1900), pp. 273-307

Emma Cohen de Lara, René Brouwer (eds.) – Aristotle’s Practical Philosophy_ On the Relationship between His Ethics and Politics (2017, Springer International Publishing)

Stocks, The Composition of Aristotle’s Politics, The Classical Quarterly, Vol. 21, No. 3/4 (Jun. – Oct., 1927), pp. 177-187

Susan D. Collins-Aristotle and the Rediscovery of Citizenship-Cambridge University Press (2006)

T. D. J. Chappell-Aristotle and Augustine on Freedom_ Two Theories of Freedom, Voluntary Action and Akrasia-Palgrave Macmillan (1995)

Terry Hoy-Toward a Naturalistic Political Theory_ Aristotle, Hume, Dewey, Evolutionary Biology, and Deep Ecology (2000)

Siyi Chen, The Priority Argument and Aristotle’s Political Hylomorphism, Department of Philosophy, and of Religious Studies, Peking University

W. von Leyden (auth.)-Aristotle on Equality and Justice_ His Political ArgumentPalgrave Macmillan UK (1985)

Waldron_The Wisdom of the Multitude, Political Theory, Vol. 23, No. 4 (Nov., 1995), pp. 563-584

Wilson_Deliberation, Democracy & Rule of Reason in Aristotle, American Political Science Review Vol. 105, No. 2 May 2011

Winthrop_Politics bk I, Aristotle’s Politics, Book I: A Reconsideration

Λεοντσίνη_Η έννοια του κοινού συμφέροντος στην αριστοτελική πολιτική φιλοσοφία,πανελλήνιο φιλοσοφικό συμπόσιο, Αριστοτέλης, Αθήνα, 2018

Λεοντσίνη_Η φιλία ως κοινωνικό και πολιτικό αγαθό στο Κράτη και Πολίτες, Σμίλη 31. Λεοντσίνη_Το κοινη συμφέρον_Δημοκρατία, φιλία και ομόνοια στην αριστοτελική και στη σύγχρονη ριζοσπαστική νεοαριστοτελική πολιτική φιλοσοφία, στο Κράτη και Πολίτες, Σμίλη

Schoffield_ARISTOTLE AND THE DEMOCRATIZATION OF POLITICS

Winthrop Delba, Aristotle: Democracy and Political Science Hardcover – October 23, 2018.