Επ. Καθηγήτρια Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
margrigoropoulou@hotmail.com
Ιδεολογικοί μηχανισμοί & συγκρότηση του υποκειμένου στην Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος του Δημήτρη Φύσσα
Έρεισμα και επίκεντρο του προβληματισμού μας για την προτεινόμενη εισήγηση αποτελεί το λίαν ενδιαφέρον λογοτεχνικό έργο του Δημήτρη Φύσσα (1956-) Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος. Το έργο αυτό είναι ένα εκτεταμένο μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας που παρουσιάζει μιαν άλλη πραγματικότητα: εκείνη που θα είχε προκύψει αν μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου επικρατούσε στην Ελλάδα ο κομουνισμός διαμορφώνοντας μια χώρα στα πρότυπα της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Η διερεύνησή μας, ωστόσο, δεν εμβαθύνει σε μιαν ειδολογικής στόχευσης μελέτη, διότι θεωρούμε ότι το σημείο απόκλισης από την ιστορία όπως συνέβη και τη γνωρίζουμε λειτουργεί κατά βάση ως πρόσχημα για τη μετάβαση στο πεδίο της ιδεολογίας.
Επιλέγουμε, λοιπόν, να προσεγγίσουμε το κείμενο ανατρέχοντας μεθοδολογικά στον επιστημονικής θεμελίωσης στοχασμό περί ιδεολογίας του σημαίνοντος Γάλλου φιλοσόφου Louis Althusser (1918-1990). Έτσι: α) σε πρώτο επίπεδο, επιθυμούμε να περιγράψουμε πώς από την έμπνευση του γνωστού λογοτέχνη υφαίνεται ο μυθοπλαστικός ιστός της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας Ελλάδας» γύρω από τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς του Κράτους (θρησκευτικό, σχολικό, νομικό, πολιτικό, πολιτιστικό κ.τ.λ.) του πρωτοπόρου του δομικού μαρξισμούˑ β) σε δεύτερο επίπεδο, επιδιώκουμε να δείξουμε πώς τα λογοτεχνικά πρόσωπα ενσαρκώνουν την αλτουσσεριανή έγκληση των ατόμων ως υποκειμένων κατοπτρίζοντας γενικότερα τον τρόπο με τον οποίο το άτομο που ζει εν ιδεολογία συγκροτείται σε κοινωνικό υποκείμενο.
Εν κατακλείδι, πιστεύουμε ότι από τα ανωτέρω θα καταστεί διάφανη η θέση που συνιστά κατά την κρίση μας το καίριο ζήτημα του βιβλίου και συνίσταται κατ’ ουσίαν στην αδυναμία του να είναι κάποιος σκεπτόμενος άνθρωπος μέσα σε μια καθορισμένη παράσταση του κόσμουˑ και αυτή η θέαση του κόσμου όχι μόνο αντανακλά τον ρόλο του ίδιου του λογοτεχνικού έργου ως πολιτιστικού ιδεολογικού μηχανισμού, αλλά και υπερβαίνει τελικά το αμιγώς λογοτεχνικό, ιδεολογικό και επιστημονικό πλαίσιο αναγόμενη σε ένα κατεξοχήν σφαιρικό φιλοσοφικό πρόβλημα.
Έργα αναφοράς
Φύσσας, Δημήτρης, Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος, Αθήνα, Εστία, 2005.
Althusser, Louis, Positions (1964-1975), Paris, Éd. Sociales, 1976.