Θεολόγος (Δρ), Νομικός, Μτδρ. Ερευνητής ΑΠΘ, Μουσικό Σχολείο Καβάλας
konigeorg@gmail.com
Θεολογία: ιδεολογικοποίηση μιας (μετα)επιστήμης στο μέσο του νεοελληνικού φαινομένου της «δεξιάς» και της «αριστεράς του Υψίστου»
Εάν η Θεολογία είναι όντως επιστήμη, ποιός είναι ο διακριτός της χαρακτήρας έναντι των άλλων επιστημών, ως προς το αντικείμενο, το σκοπό και τη μεθολογία της; Ήδη το πρότυπο της «πρώτης φιλοσοφίας», όπως περιγράφεται στον Αριστοτέλη και αναμορφώνεται στον κορμό μιας ελληνόφωνης και λατινόφωνης χριστιανικής Εκκλησίας, είναι δεδομένο ιστορικά, άσχετα με το κατά πόσο προσλαμβάνεται στο σύγχρονο κόσμο. Παρόλο που είναι άλλος ο θεός της «ἑλληνικῆς σοφίας» και άλλος της «ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ», ο ορθολογικός τρόπος ανάπτυξης της θεολογίας, στα συμφραζόμενα μάλιστα μιας κοινής γλώσσας, της ελληνικής, είναι ο ίδιος. Η κλασική «ἀποδεικτικὴ» φερ’ ειπείν ενός Αριστοτέλη αναπροσαρμόζεται στο πεδίο της Θεολογίας, ρητά και συστηματικά από μέρους εκκλησιαστικών πατέρων του κύρους ενός Γρηγορίου Παλαμά.
Προέχει να ειπωθεί ότι είναι άλλο η όποια επιστήμη καθαυτή και άλλο το πώς μορφοποιείται στα κρατούντα θεωρήματά της, που τίθενται ως λογικά αξιώματα προκαλώντας στο χώρο και στο χρόνο τον οποιονδήποτε να τα ανατρέψει. Για τη Θεολογία, εν προκειμένω, και έπειτα από το ιστορικό φαινόμενο του «ἀσάρκου καὶ ἐνσάρκου Θεοῦ Λόγου» είναι η Εκκλησία που συνοδικά και οικουμενικά επιβάλλεται με τα «δόγματά» της. Αυτή όμως η μορφοποίηση της Θεολογίας δεν σημαίνει για την ίδια ότι χάνει το καθαυτό της πεδίο επιστητού, που είναι κοινό για κάθε άνθρωπο εκ φύσεως διερωτώμενο κατά τον ίδιο τρόπο για το θεό με την ευρεία έννοια του απολύτου. Στην περίπτωση αυτή μπορεί φυσικά η Θεολογία να μορφοποιείται ελεύθερα, στα πλαίσια ποικίλλων θρησκειών και φιλοσοφιών ή ακόμη και της αθείας, όπου ο κριτικός στοχασμός, με τα αρνητικά τoυ έστω συμπεράσματα, κάθε άλλο παρά παύση της θεολογικής σκέψης σημαίνει.
Σε μια νεοελληνική ακαδημαϊκή Θεολογία με αναφορές στο Χριστιανισμό και ειδικά στην Ορθοδοξία, το ερώτημα είναι κατά πόσο γίνεται αντιληπτός ο περιγραφόμενος μεταεπιστημονικός χαρακτήρας μιας θεολογικής επιστήμης στην αρχαία και μεσαιωνική της διαχρονία. Η ιδεολογικοποίηση ή μάλλον «θρησκειοποίησή» της έχει ήδη συμβεί από τη στιγμή που το «θεολογικό δόγμα» γίνεται αντιληπτό ως απολιθωμένο «ιερό γράμμα» που ούτε καν την υποδηλούμενη μεταφυσική του μπορεί να περιγράψει. Σε ποιόν και πώς να προταθεί ο μεταεπιστημονικός μαθηματικός συμβολισμός στην περιγραφή μιας «αἰσθητῆς» θείας πραγματικότητας, που βάσει ιστορικοφιλολογικών προσεγγίσεων των εκκλησιαστικών πηγών οφείλει να αποκωδικοποιείται ερμηνευτικά στη γλώσσα κάθε νεότερης ανθρώπινης γενιάς; Η έκπτωση της νεοελληνικής Θεολογίας αυξάνεται ακόμη περισσότερο μετά τη μεταπολίτευση, όπου στο άλλο άκρο της «δεξιάς του Υψίστου» («Christian right») προκύπτει μια «αριστερά του Υψίστου» («Christian left»), σε μια εκατέρωθεν αντιεπιστημονική ιδεολογικοποίηση της εκκλησιαστικής παράδοσης για αδιευκρίνιστους λόγους. Η μελέτη περιπτώσεων, από τον θρησκευτικό όρκο της εκάστοτε Κυβέρνησης μέχρι το προσφυγικό ζήτημα και το Μάθημα των Θρησκευτικών, είναι ενδεικτική.